Op vrijdag 22 maart voegde het Mens en Biosfeerprogramma (MAB) van de UNESCO twee nieuwe sites toe aan haar Wereldwijd Netwerk van Biosfeerreservaten: West Polesie (Polen) en Shatskiy (Oekraïne). Deze aaneengrenzende gebieden worden gekenmerkt door een uniek landschap van rivieren, meren, moeren en bossen en zijn een smeltkroes van inwoners met verschillende culturen, nationaliteiten en geloofsovertuigingen. Sociale en economische veranderingen in de regio scheppen kansen om dit weinig bevolkte gebied te ontwikkelen, wat dan weer bepaalde uitdagingen voor het natuurbehoud met zich meebrengt. Op langere termijn is het de bedoeling om beide afzonderlijke reservaten te laten samensmelten tot een enkel biosfeerreservaat, mogelijk nog voor het einde van dit jaar. Dat zou dan wereldwijd het zesde grensoverschrijdende biosfeerreservaat worden.
Evolutie
De keuze van de nieuwe sites illustreert eens te meer hoe het concept van de biosfeerreservaten evolueerde: de nadruk verschoof van behoud en wetenschap naar het actief betrekken van lokale gemeenschappen bij het beheer en de economische ontwikkeling van hun omgeving. Net om die reden besloot het Verenigd Koninkrijk om vier afgelegen sites uit het netwerk terug te trekken. Hoewel het parels van natuurlijke schoonheid blijven, voldoen ze niet meer aan de criteria om als biosfeerreservaat actief te blijven. De twee uitbreidingen en de vier terugtrekkingen brengen het totale aantal biosfeerreservaten op 409. "Het is een levend netwerk," benadrukt MAB-secretaris Peter Bridgewater. "Het is niet als postzegels in een album verzamelen."
De regeringen van Polen en Oekraïne bereiden de onderhandelingen voor om de beide biosfeerreservaten te laten samengaan. "Hopelijk zal later ook het aangrenzende Wit-Rusland volgen met een biosfeerreservaat," zegt Bridgewater. "De bedoeling is om de samenwerking tussen de drie landen te stimuleren om zo te komen tot een beter beheer en duurzaam gebruik van de gedeelde natuurlijke hulpbronnen." Het Unesco-concept van biosfeerreservaten schept een kader om tegemoet te komen aan de verschillende belangen en gebruikers van grensoverschrijdende ecosystemen waarbij aandacht wordt geschonken aan natuurbehoud, het verbeteren van de levensomstandigheden van de plaatselijke bevolking en het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek.
Kwaliteitsopvolging
Om de kwaliteit van het beheer van biosfeerreservaten te verzekeren, worden de landen van het Wereldwijd Netwerk van Biosfeerreservaten aangemoedigd om de bestaande sites periodiek te evalueren. "De criteria voor biosfeerreservaten zijn door de jaren heen geëvolueerd," zegt Bridgewater, "daardoor voldoen sommige sites die bij de start van het MAB-programma erkend werden, niet langer aan de criteria."
Sinds 1995 kwam er meer nadruk te liggen op de betrokkenheid van de gemeenschap in het beleid en het beheer van biosfeerreservaten. De "mens" in MAB werd belangrijker. Deze doelstelling is moeilijk haalbaar in reservaten in verafgelegen gebieden met zeer weinig inwoners. "De landen van het Netwerk wordt gevraagd om dergelijke niet-functionele sites terug te trekken," aldus Bridgewater. "Dat vergroot de geloofwaardigheid en het belang van het Netwerk op zijn geheel."
Achtergrond
Het Wereldwijd Netwerk van Biosfeerreservaten verzamelt sinds 1976 gebieden aan de kust of in het binnenland die het behoud van de biodiversiteit koppelen aan het rationeel gebruik van de natuurlijke hulpbronnen. Biosfeerreservaten zijn voortdurend in ontwikkeling en staan voor een moderne benadering van natuurbehoud waarbij ecologische belangen verzoend worden met economische en socio-culturele verzuchtingen. Ze tonen aan dat een evenwichtige relatie tussen mens en natuur perfect mogelijk is en illustreren dat in de dagdagelijkse praktijk.
Wie meer wil weten over het concept en de verscheidenheid van de biosfeerreservaten kan er een dossier over nalezen in onze rubriek 'dossiers'. Je kan ook onze gratis publicatie over het wereldwijd netwerk van biosfeerreservaten bestellen. Meer daarover in de rubriek 'extra'.
