Unesco Vlaanderen

Onderwijs is een gedeelde verantwoordelijkheid

Gepubliceerd op 25/10/2017 door Unesco Platform Vlaanderen

Het Global Education Monitoring Report 2017/8 staat in het teken van verantwoording met als doel de onderwijskwaliteit te verbeteren.

Op 24 oktober 2017 is het Global Education Monitoring Report (GEMR) 2017/8 verschenen. Met dit rapport brengt Unesco ongeveer jaarlijks verslag uit over de vooruitgang van de onderwijssystemen in alle landen van de Verenigde Naties tegenover duurzaam ontwikkelingsdoel 4 (SDG4) - “billijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en levenslang leren voor iedereen”.

Het GEMR is in de eerste plaats de vrucht van een periodieke monitoring. Dit wil dus zeggen dat het met intervallen van 1 tot 1,5 jaar de voortgang bekijkt tegenover SDG 4 en zijn 10 subdoelstellingen. Elke editie krijgt ook een centraal thema. Dit jaar is dat 'accountability' of verantwoording.

“Onderwijs is een gedeelde verantwoordelijkheid van ons allemaal,” zei Irina Bokova, directeur-generaal van Unesco, ter gelegenheid van de lancering. “De verantwoordelijkheid van overheden, scholen, leraren, ouders en private partijen.”

Hoe is het gesteld met het onderwijs in de wereld?

Het zopas gepubliceerde rapport toont aan dat er over de hele wereld grote onderwijsuitdagingen blijven bestaan. Slechts 1 op de 10 kinderen in Afrika ten zuiden van de Sahara heeft basis leesvaardigheden. Wereldwijd kunnen 100 miljoen jongeren niet lezen. Een op zeven basisschoolleerkrachten is niet opgeleid. Miljoenen krijgen nog steeds les in een taal die ze thuis niet spreken. Ondertussen is het aandeel van onderwijs in de totale ontwikkelingshulp voor het zesde jaar op rij gedaald en voldoet één op de vier overheden niet aan de overeengekomen drempels voor de financiering van onderwijs.

Alle partijen die betrokken zijn bij het onderwijs moeten hun verantwoordelijkheid in het proces nemen, en moeten daarop ook aangesproken kunnen worden, stelt Unesco in het rapport. Wanneer je de verantwoordelijkheid voor falende onderwijssystemen slechts bij één van de partijen zou leggen, breng je het systeem uit evenwicht. En daarmee vergroot je de kans op ongelijkheid binnen het onderwijs, of op slechtere leerresultaten.

Is accountability de oplossing?

Een systeem dat meet in welke mate betrokkenen hun verantwoordelijkheid nemen, kan een nuttig instrument zijn. Op voorwaarde dat het in dienst staat van SDG 4 en geen doel op zich is. Uit het rapport blijkt dat er nogal wat systemen bestaan die eerder een negatieve impact hebben op de onderwijskwaliteit.

Er is onvoldoende bewijs dat systemen die zich exclusief richten op outcomes in plaats van de input mee in beschouwing te nemen en zich bovendien beperken tot een beperkte set van kwaliteitscriteria, erin slagen om de kwaliteit van het onderwijs verbeteren.

Ook systemen die resultaten belonen of straffen blijken vaak averechtse effecten te hebben op het verbeteren van de onderwijskwaliteit. En een marktgerichte benadering is dan weer schadelijk voor de socio-economisch zwakste leerlingen en hun families.

Hoe ziet een doeltreffend systeem voor accountability eruit?

Het rapport identificeert een aantal randvoorwaarden die moeten vervuld zijn om te komen tot een goedwerkend systeem voor accountability. Een systeem dat bijdraagt tot het waarborgen van de kwaliteit van het onderwijs.

Zo moet er onder meer sprake zijn van een brede betrokkenheid van alle partners bij het opstellen van de planning, procedures en criteria voor accountability; moet er een transparante informatiedoorstroming zijn; een goede wet- en regelgeving om overheidswilllekeur uit te sluiten; en een onafhankelijk check & balance-orgaan om de overheid ter verantwoording te kunnen roepen. Bij dit laatste wordt in het rapport onder andere verwezen naar het systeem van ombudsdiensten in België.

Het GEMR geeft duidelijk aan welke problemen ontwikkelingslanden ondervinden om een doeltreffend systeem voor accountability in het onderwijs op te zetten. Maar ook rijkere landen hebben baat bij het rapport. Het biedt voldoende informatie en argumenten om de eigen systemen voor de monitoring van het onderwijs kritisch tegen het licht te houden. Daarnaast plaatst het ook studies van diverse internationale organisaties over de kwaliteit van het onderwijs in perspectief. Dit alles met het oog op het realiseren van SDG4.

Bezoek de website van het Global Education Monitoring Report >

Het Global Education Monitoring Report 2017/8 wordt op 9 november 2017 in Brussel voorgesteld >

Download GEMR 2017/8