Unesco Vlaanderen

Rechten arbeidsmigranten beschermd

Gepubliceerd op 14/08/2003 door Unesco Platform Vlaanderen

Op 1 juli 2003 werd de Internationale conventie ter bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinsleden van kracht. Haar voornaamste doel is de rechten van arbeidsmigranten, een bijzonder kwetsbare bevolkingsgroep, te beschermen tegen uitbuiting en schending van hun mensenrechten. De eerste 22 landen die de conventie ratificeerden zijn emigrantenlanden, geen enkel belangrijk immigrantenland sloot zich tot nu toe aan bij de conventie.

Innoverend

De conventie is op verschillende gebieden innoverend. Ten eerste betekent ze een aanzienlijke vooruitgang voor de verdediging van de fundamentele rechten van arbeidsmigranten, zowel legale als illegale, en hun gezin, waarbij alle aspecten en dimensies van het migratieproces aan bod komen, van het land van herkomst tot aan het land van bestemming. De conventie kwam er op initiatief van 3 VN-agentschappen (het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten, de Internationale Arbeidsorganisatie en de UNESCO), de Internationale Organisatie voor Migratie en 10 ngo's die werkzaam zijn rond de bescherming van de rechten van arbeidsmigranten.

Tegenwoordig is één op 35 mensen migrant. Het aantal mensen dat woont en werkt in een ander dan hun eigen land, wordt geschat op 175 miljoen, of 3% van de wereldbevolking. Die cijfers komen uit het Internationaal Migratierapport van de Verenigde Naties uit 2002 en omvatten ook vluchtelingen (hun aantal wordt geschat op 16 miljoen). Bijna alle landen zijn betrokken partij, hetzij als zender, ontvanger of doorgangsgebied, of soms alledrie.

Toepassing

De nieuwe conventie geldt in de 22 landen die ze tot nu toe ratificeerden, zijnde (in volgorde van ratificering): Egypte, Marokko, Seychellen, Colombia, Filippijnen, Oeganda, Sri Lanka, Senegal, Bosnië-Herzegovina, Kaapverdië, Azerbeidzjan, Mexico, Ghana, Guinee, Bolivia, Uruguay, Belize, Tajikistan, Ecuador, El Salvador, Guatemala en Mali.

Momenteel blijft de impact van de conventie beperkt aangezien geen enkel Europees of Noord-Amerikaans land de tekst ratificeerde en net daar bijna 60% van de migranten wonen (respectievelijk 56 en 41 miljoen). Bovendien ratificeerde ook geen enkel van de andere belangrijke landen van bestemming de conventie, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit, Jordanië, Israël, Japan of Australië.

Migratiestroom

Uit de cijfers van het VN-rapport uit 2002 blijkt dat de migratiestroom zich blijft doorzetten: tussen 1990 en 2000 kenden de ontwikkelde landen de grootste toename aan migranten (+13 miljoen in Noord-Amerika, een stijging met 48% en +8 miljoen in Europa, een toename met 16%). Bijna één op 10 inwoners in de ontwikkelde landen is immigrant, tegenover één op 70 in ontwikkelingslanden. De conventie versterkt de bescherming van hun rechten zoals die al voorzien werd in eerdere conventies uit 1949 en 1975 van de Internationale Arbeidsorganisatie. De tekst is innovatief in die zin dat hij ook de fundamentele rechten van illegale migranten vrijwaart. Hij erkent ook de rechten van de families van de migranten en doet aanbevelingen met betrekking tot gezinshereniging. De conventie wil dat arbeidsmigranten dezelfde rechten genieten als nationale arbeiders.

De conventie wil onmenselijke werk- en leefomstandigheden, fysiek en seksueel misbruik en vernederende behandeling van arbeidsmigranten voorkomen; de vrijheid van gedachte, meningsuiting en religie garanderen; alle arbeidsmigranten effectief beschermen tegen geweld, fysieke verwonding, bedreiging en intimidatie, hetzij door publieke figuren of private individuen, groepen of instellingen; migranten de toegang tot informatie over hun rechten garanderen en tenslotte verzekeren dat migranten het recht hebben om deel te nemen aan de activiteiten van vakbonden en vakverenigingen.

Universeel en ondeelbaar

Verschillende artikels van de conventie behandelen het recht van migranten om in contact te blijven met hun land van herkomst, om permanent of tijdelijk naar dat land terug te keren, om politiek te participeren en om fondsen naar hun thuisland over te maken.

De conventie bevestigt de ondeelbaarheid en universaliteit van de fundamentele mensenrechten. Gabriela Rodriguez Pizarro, sinds 1999 Bijzonder VN Rapporteur over de Mensenrechten van Migranten voor de Mensenrechtencommissie, is tevreden dat de conventie van kracht is, temeer omdat ze de "mensenrechten van illegale migranten erkent." Want, zo benadrukt ze, "vanaf de eerste dag dat ik mijn huidige job opnam, hoor ik verhalen van migranten die het slachtoffer zijn van internationaal georganiseerde misdaadbendes, slachtoffers van mensensmokkel en slavenhandel, mensen die willekeurig worden misbruikt of uitgebuit. Omwille van hun illegaal statuut, zijn deze mensen bang om de misbruiken aan te klagen, bang als ze zijn om te worden ontdekt, opgepakt en gedeporteerd."

Sans papiers

Om de uitbuiting van arbeiders zonder papieren beter te bestrijden, doet de conventie aanbevelingen over maatregelen om clandestiene verplaatsingen van migranten te voorkomen, door acties te ondernemen tegen het verspreiden van misleidende informatie en strengere sancties te nemen tegen mensensmokkelaars en lui die mensen zonder papieren tewerkstellen.

Volgens de conventie mag geen enkele migrantenarbeider onderworpen worden aan slavernij of dwangarbeid. Vooral voor vrouwelijke arbeidsmigranten een belangrijke passage, onderstreept Gabriela Rodriguez Pizarro, "het aantal berichten over het smokkelen van vrouwelijk huispersoneel die de slaaf worden van hun baas en geen enkele bescherming genieten tegen seksueel, fysiek en psychisch geweld, is alarmerend hoog. Bovendien komen veel vrouwen, ook minderjarige, in veel landen gedwongen als slaven in de seksindustrie terecht."

Internationale dimensie

De voorbije jaren groeide de internationale migratie uit tot een belangrijk thema dat op heel wat aandacht kan rekenen. Het is verbonden aan de politieke, sociale, economische en culturele contexten van de landen waaruit migranten vertrekken en waar ze arriveren, en houdt verband met factoren zoals bevolkingsveroudering, werkloosheid, hersenvlucht, overschrijving van door migranten verdiend geld naar hun thuisland, mensenrechten, sociale integratie, xenofobie, mensensmokkel, nationale veiligheid, enz...

Het economisch belang van de internationale migratie speelt eveneens een bepalende rol. Voor sommige landen betekenen de middelen die door migranten naar huis overgeschreven worden, een belangrijke bron van inkomsten uit het buitenland en een aanzienlijk percentage van het Bruto Nationaal Product.

Lang proces

Dat de Internationale conventie ter bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinsleden zopas in werking trad, is het resultaat van een lang internationaal proces. De tekst werd opgesteld door een in 1980 opgerichte werkgroep voorgezeten door Mexico. Op 18 december 1990, de datum waarop voortaan de Internationale Dag van de Migranten wordt gevierd, werd de conventie aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. In 1998 lanceerde een alliantie van 4 intergouvernementele organisaties en 10 ngo's een wereldwijde campagne voor de ratificering van de conventie. In maart 2003 werd de drempel van de twintigste ratificatie overschreden zodat de conventie, volgens haar artikel 87, drie maanden later van kracht werd.

De toepassing van de conventie wordt opgevolgd door een groep van tien experts die samen het Comité ter bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinsleden vormen. De experts worden verkozen door de landen die de conventie ratificeerden en worden erkend als onpartijdige autoriteiten op het gebied waarop de conventie van toepassing is.

Ondertussen ondertekenden nog 10 landen de conventie, de eerste stap naar ratificatie. Het gaat om Bangladesh, Burkina Faso, Chili, Comoren, Guinee-Bissau, Paraguay, Sao Tomé en Principé, Sierra Leone, Togo en Turkije.

 

Voor meer informatie over de hierboven voorgestelde conventie en de erdoor behandelde problematiek: www.unesco.org/migration/convention

De volledige tekst van de conventie is, onder meer in het Nederlands, beschikbaar op http://www.migrantsrights.org/