De wereldwijde waterproblematiek blijft zorgwekkend, mede doordat het tekort aan water voor drinkwatervoorziening, voedselproductie, energieproductie of andere eco-diensten razendsnel toeneemt. Het beheren van de globale waterreserves wordt tevens bemoeilijkt door de onzekerheid over de evolutie en ontwikkelingsgraad van de toekomstige wereldbevolking, evenals de onzekerheid over de klimaatsverandering. In verschillende regio's van de wereld is de waterproblematiek dan ook een bron van potentieel conflict. De uitspraken van de voormalige Egyptische president Morsi met betrekking tot het beheren van het water in het Nijlbekken - een bekken dat trouwens heel divers is op het gebied van geografie, economie, politieke structuur, bevolking, taal, cultuur en religie - en de bedreigingen die hij uitte tegenover Zuid-Soedan en Ethiopië, zijn daarvan een goed voorbeeld. Maar de waterproblematiek hoeft niet noodzakelijk een bron van conflict te zijn. Er kan een andere logica gevolgd worden: de waterproblematiek in een regio kan een unieke kans zijn voor internationale samenwerking. Of zoals het in één van de activiteiten van het Internationaal Hydrologisch Programma (IHP) van Unesco uitgedrukt wordt: PC kan CP worden - een potentieel conflict (PC) kan in een coöperatie potentieel (CP) veranderd worden.
Nieuw samenwerkingsmodel
Om de mogelijkheden tot samenwerking in de watersector tussen verschillende landen te stimuleren, riepen de Verenigde Naties 2013 uit tot het Internationaal jaar van samenwerking op het gebied van water. Dit gaat gepaard met de organisatie van verschillende bijeenkomsten en activiteiten in de verschillende regio's van de wereld. De bijeenkomsten hebben tot doel de toegevoegde waarde van internationale samenwerking in de watersector in kaart te brengen, en de samenwerking rond water als nieuw samenwerkingsmodel te promoten.
Het Internationaal Hydrologisch Programma organiseerde een van deze bijeenkomsten in de eerste helft van september in Nairobi (Kenia). De focus van de bijeenkomst lag op samenwerking in de watersector in Afrika. Water is voor het Afrikaans continent één van de belangrijkste strategische hulpbronnen voor ontwikkeling. Afrika wordt verder nog altijd gekenmerkt door politieke instabiliteit in diverse regio's en enorme problemen op het gebied van watervoorziening, afvalwaterverwerking en waterbeheer. Het PC-CP concept is dus heel relevant voor internationale samenwerking in Afrika.
Vlaanderen investeert in watersamenwerking
De bijeenkomst in Nairobi werd mede mogelijk gemaakt dankzij steun vanuit het Flanders Unesco Science Trust Fund (FUST), dat ook andere projecten van het IHP mee ondersteunt. Het FUST stelt Vlaamse middelen en expertise ter beschikking van Unesco voor de uitvoering van wetenschappelijke capaciteitsopbouw en projecten.
Op de agenda van de bijeenkomst sprongen twee punten in het oog. Eerst was er een zogenaamde "high-level" politieke bijeenkomst, waarbij Afrikaanse ministers , kabinetsverantwoordelijken, vertegenwoordigers van bekkencomités e.a. voorbeeldpraktijken aanhaalden van samenwerking en overlegden over nieuwe samenwerkingsmodaliteiten in de watersector in Afrika. Deze gesprekken moeten uiteraard gekaderd worden in de internationale samenwerkingspolitiek op een continent waar de waterproblematiek meer dan pertinent is. Tijdens de gesprekken werd vaak verwezen naar de Millenniumontwikkelingsdoelstellingen, die jammer genoeg voor Afrika slechts gedeeltelijke gerealiseerd werden in de watersector. Er werd dan ook een aanzet gegeven voor een politieke agenda voor samenwerking in de watersector na 2015.
Blik op de toekomst
Een tweede belangrijk agendapunt was het definiëren van een implementatiestrategie voor de volgende fase van het Internationaal Hydrologisch Programma van Unesco. Deze nieuwe fase gaat wellicht van start vanaf 1 januari 2014 en zal tot 2021lopen. Voortaan zal het IHP varen onder de vlag Waterveiligheid: antwoorden op lokale, regionale en globale uitdagingen. Het plaatst waterveiligheid centraal in een duurzame ontwikkelingsstrategie. Het Programma is meer dan een puur technisch-wetenschappelijk programma. Het is een multidisciplinair programma dat zowel de puur technische aspecten als de politieke, maatschappelijke en culturele aspecten rond de waterproblematiek over de hele wereld wil aanpakken om tot duurzame samenlevingsmodellen te komen.
Resultaten van de bijeenkomst
De bijeenkomst in Nairobi die door Vlaanderen gefinancierd werd, kan als een succes beschouwd worden. De steun van Vlaanderen draagt zeker bij tot een positief beeld van Vlaanderen in de wereld. In totaal namen 165 vertegenwoordigers van 46 verschillende landen deel aan de vergaderingen en de debatten. De resultaten van het politieke luik van de bijeenkomst waren uniek voor het Afrikaanse continent. Ministers, in het bijzonder zij die deelnamen aan de Afrikaanse ministriële conferentie voor water die in het kader van de bijeenkomst georganiseerd werd, erkenden expliciet het strategisch belang van waterzekerheid in de veranderende wereld en uitten hun bereidheid om grensoverschrijdende samenwerkingsakkoorden te ontwikkelen en uit te breiden. Dit alles om duurzame ontwikkeling in hun land en in hun regio te bevorderen.
Hoewel het politieke luik van de bijeenkomst niet werd afgesloten met een gezamenlijke verklaring, werd toch de aanzet gegeven voor verdere samenwerking in de watersector in Afrika. Vlaanderen moet trots zijn dat het bijdraagt aan dit, voor Afrika, cruciaal samenwerkingsproces. De aanbevelingen van de waterexperten die deelnamen aan het tweede luik van de bijeenkomst, zullen door het Secretariaat van Unesco in Parijs verwerkt worden in een implementatieplan voor de volgende achtjarige fase van het IHP. Bedoeling is dit plan begin 2014 officeel te lanceren.
Prof. Marnik Vanclooster
Voorzitter van het Belgisch comité voor Unesco-IHP
