De kermiscultuur in België en Frankrijk is op 4 december 2024 officieel ingeschreven op de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid door Unesco. Dit werd beslist tijdens de 19de bijeenkomst van het intergouvernementeel comité van de Unesco Conventie 2003 in Asunción, Paraguay.
Het dossier dat deze erkenning mogelijk maakte, belicht het unieke sociale en culturele karakter van de kermiscultuur. Deze dynamische traditie is het resultaat van bijna tien jaar samenwerking tussen Belgische gemeenschappen, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Frankrijk. Vertegenwoordigers van foorreizigers, zoals de Verdediging der Belgische Foorreizigers en het Parijse Musée des Arts Forains, werkten intensief samen. Ook academici van onder meer de Universiteit Antwerpen droegen bij via projecten zoals Science at the Fair. Ondersteuning kwam daarnaast van organisaties als Histories en de Werkplaats Immaterieel Erfgoed.
“Het is ontzettend belangrijk om ook ons immaterieel erfgoed te eren en beschermen voor toekomstige generaties. In een wereld waarin alles voortdurend verandert, zijn kermissen grotendeels hetzelfde gebleven: ze blijven plekken waar écht iedereen samenkomt en zich kan amuseren. Zowel in grote steden als in kleinere gemeenten is het een vaste traditie waar mensen elk jaar naar uitkijken. Met de erkenning door Unesco als immaterieel cultureel erfgoed zorgen we ervoor dat die traditie nog vele jaren kan worden doorgezet.”
Vlaams minister van Cultuur Caroline Gennez
Eeuwenoud, maar springlevend
De kermiscultuur is geworteld in middeleeuwse tradities van reizende artiesten en kermisexploitanten. In de 19de eeuw ontstonden de moderne kermissen zoals we die vandaag kennen, met hun eetkraampjes, kansspelen en attracties. De rondreizende levensstijl, het unieke vakmanschap en de samenwerking met lokale overheden maken kermissen tot een levendig en toegankelijk evenement dat jaarlijks duizenden bezoekers trekt.
België telt ongeveer 7.000 kermisarbeiders in 850 familiebedrijven, terwijl Frankrijk zo’n 100.000 mensen in de sector telt. Hun bijzondere levensstijl wordt ondersteund door aangepaste onderwijssystemen, zoals rondreizende scholen, zodat de jongere generatie formeel onderwijs kan volgen. Het bekendste voorbeeld in België is het GO! Tehuis voor foorreizigers- en schipperskinderen te Etterbeek.
Kermissen: een feest voor iedereen
Van grote evenementen zoals de Sinksenfoor in Antwerpen, de Zuidfoor in Brussel en de Foire de Liège tot kleinere kermissen in dorpen en wijken: kermissen brengen mensen samen en bevorderen de sociale cohesie. Ook in Frankrijk trekken grote kermissen zoals de Foire du Trône in Parijs en de kermissen van Rijsel en Straatsburg een breed publiek. Liefhebbers kunnen daarnaast kermiserfgoed ontdekken in musea zoals het Parijse Musée des Arts Forains of het Belgische Musée de la Foire et de la Mémoire in Saint-Ghislain.
Uitbreiding van stapelmuren-erfgoed
Tijdens dezelfde Unesco-vergadering werd ook de uitbreiding van het erfgoed van stapelmuren goedgekeurd. België, meer specifiek de Franse Gemeenschap, maakt er nu ook deel van uit. Het gaat om de techniek waarbij stenen constructies worden gebouwd zonder mortel, maar aan de hand van gestapelde steunen.
