Van Afghanistan tot Zimbabwe vinden we boeken, manuscripten, kranten, foto’s, geluids- en video-opnames en digitale media die ons de rijkdom en de verscheidenheid van talen, volkeren en culturen tonen. Ze houden de wereld een spiegel voor en zijn er het geheugen van. Het ‘Memory of the World’ (‘Geheugen van de Wereld’) programma van Unesco stimuleert sinds 1992 het behoud, de toegankelijkheid en het bewustzijn van documentair erfgoed. Het Memory of the World Registerbevat documentair erfgoed dat van uitzonderlijke betekenis is voor de mensheid, waaronder ook drie Vlaamse archieven.
Over documentair erfgoed
Memory of the World
Het ‘Memory of the World’ (‘Geheugen van de Wereld’) programma stimuleert sinds 1992 het behoud, de toegankelijkheid en het bewustzijn van documentair erfgoed. Documentair erfgoed is voortdurend in gevaar door natuurlijke dreigingen en de tand des tijds, maar ook door nalatigheid en opzettelijke vernietiging door de mens zelf. Papier vergaat, computers crashen, documenten worden opzettelijk vernietigd bij conflicten, enz. Documentair erfgoed als geheugen van mens en wereld is echter onmisbaar om het verleden te bewaren, het heden te begrijpen en de toekomst te sturen.
Het Unesco Memory of the World Registerbevat documentair erfgoed dat van uitzonderlijke betekenis is voor de mensheid. De documenten moeten aan verschillende criteria voldoen, zoals authenticiteit en onvervangbaarheid.
Het ‘Memory of the World’ (‘Geheugen van de Wereld’) programma stimuleert sinds 1992 het behoud, de toegankelijkheid en het bewustzijn van documentair erfgoed. Documentair erfgoed is voortdurend in gevaar door natuurlijke dreigingen en de tand des tijds, maar ook door nalatigheid en opzettelijke vernietiging door de mens zelf
De procedures voor kandidaturen zijn recent hervormd na eerdere kritiek rond de behandeling van gecontesteerd erfgoed. Er resten echter nog een aantal vragen met oog op een optimale procedure, waardoor de Vlaamse Unesco Commissie momenteel een afwachtende houding aanneemt en voorlopig geen nieuwe dossiers zal voordragen voor inschrijving op het Memory of the World Register.
Documentair erfgoed in Vlaanderen
Archief van de Universiteit van Leuven (1425-1797)
Leuven was, na Parijs, de grootste universiteit ten noorden van de Alpen in de 16e eeuw. Leuven speelde ook een belangrijke internationale rol in de eerste ontwikkelingen van de typografie en de cartografie, en in de introductie van de katholieke reformatie. De bijna 200 strekkende meter van de universitaire administratie vormen een van de meest homogene universitaire archieven van het Ancien Regime. Ze geven inzicht in de realiteit van een vroege moderne universiteit, de werking ervan en de interactie tussen studenten, professoren en de bredere samenleving. Het gaat vooral om de wel driehonderd prachtige charters met privileges van pausen en machthebbers.
Bedrijfsarchieven van de Plantin-Moretusdrukkerij in Antwerpen
De werkzaamheden van Officina Plantiniana in de 16e en 17e eeuw vallen samen met een periode waarin geleerden uit de Lage Landen een zeer belangrijke rol speelden in de ontwikkeling van het westers denken. Het gaat om meer dan de boekhouding van een grootschalige kapitalistische onderneming: het weerspiegelt een aanzienlijk deel van de culturele stromingen in het Westen. Aangezien de archieven vrijwel intact zijn overgeleverd, bieden ze 300 jaar geschiedenis van het gedrukte boek in een weelde van gedetailleerde en precieze gegevens.
De documenten van de Insolvente Boedelkamer bevinden zich in het FelixArchief, het stadsarchief van Antwerpen. Om schuldeisers van faillerende personen of zaken te beschermen, beval de Antwerpse stadsmagistraat al in 1518 dat alle bezittingen en papieren van de 'insolvente' of in faling geraakte persoon moesten beheerd worden door een gerechtelijk ambtenaar: de amman. Zo kwamen tientallen archieven van handelaars en bedrijven terecht op het Antwerpse stadhuis. Deze archieven vormen een unieke staalkaart van het economische leven in de stad vanaf de 16de eeuw.
Meer dan 600 jaar lang werd de geschiedenis van Noord-Europa gevormd door een unieke organisatie van kooplieden en steden: de Hanze. Het verenigde zo'n 200 steden en het commerciële domein strekte zich uit tot zo'n 25 huidige Europese landen. De Hanze sloegen de brug tussen verschillende landen, culturen en talen en onderhielden van de 12e tot de 17e eeuw een commercieel netwerk dat reikte van Vlaanderen tot Novgorod en van Bergen (Noorwegen) tot Krakau. De handel leidde ook tot culturele uitwisselingen: taal en architectuur, kunst en recht. De collectie is voorgedragen door België, Denemarken, Duitsland, Estland, Letland, Polen.
Voor Vlaanderen gaat het om 26 oorkonden uit de periode 1458 tot 1502 uit het Brugse stadsarchief. Brugge was destijds géén Hanzestad maar was, samen met Londen, Bergen en Novgorod, wel één van de vier steden met een Hanzekantoor.
Meer dan 600 jaar lang werd de geschiedenis van Noord-Europa gevormd door een unieke organisatie van kooplieden en steden: de Hanze. Het verenigde zo'n 200 steden en het commerciële domein strekte zich uit tot zo'n 25 huidige Europese landen. De Hanze sloegen de brug tussen verschillende landen, culturen en talen en onderhielden van de 12e tot de 17e eeuw een commercieel netwerk dat reikte van Vlaanderen tot Novgorod en van Bergen (Noorwegen) tot Krakau. De handel leidde ook tot culturele uitwisselingen: taal en architectuur, kunst en recht.
België telt in totaal 7 inschrijvingen op het UNESCO Memory of the World Register. Naast de 4 archieven in Vlaanderen gaat het om het Universeel Bibliografisch Repertorium van Paul Otlet en Henri La Fontaine aan het Mundaneum in Bergen, de Bibliotheca Corviniana Collection en het Archief van de Internationale Solvayraden over fysica en chemie (1910-1962).
Het Repertorium bestaat uit een honderdtal kasten die verplaatsbare kaarten bevatten. Deze universele bibliografische index kan worden beschouwd een voorloper van de hedendaagse klasseer- en zoeksystemen.
De Bibliotheca Corviniana was de op één na grootste verzameling boeken in Europa in de Renaissance, na die van het Vaticaan. Het bevatte werken geschreven voor koning Mathias (1458-1490) en kopieën van de belangrijkste documenten die op dat moment bekend waren. Het vertegenwoordigde de literaire productie en weerspiegelde de stand van kennis en kunst van de Renaissance. De collectie omvatte filosofie, theologie, geschiedenis, recht, literatuur, geografie, natuurwetenschappen, geneeskunde, architectuur, enz. De collectie is voorgedragen door België, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Italië en Oostenrijk.
De Solvayraden, een bevoorrechte ontmoetingsplaats voor vooraanstaande wetenschappers, markeerden een tijdperk waarin de fundamenten van de klassieke wetenschap op de proef werden gesteld door de opkomst van de kwantumfysica, de geboorte van de relativiteitstheorie en de opkomst van een nieuwe chemie gebaseerd op de verkenning van de structuur van het atoom en chemische bindingen. De collectie is samengesteld uit de archieven van de Internationale Solvay-instituten voor fysica en chemie (uit de periode 1910-1962) gedeponeerd bij de Université libre de Bruxelles (ULB) en de archieven van Paul Langevin (afdeling gewijd aan de Solvayraden) bewaard in de École supérieure de physique et de chimie industrielles de la ville de Paris (ESPCI Paris) – Université PSL. Het archief is voorgedragen door België en Frankrijk.
Documentair erfgoed elders in België
België telt in totaal 7 inschrijvingen op het UNESCO Memory of the World Register. Naast de 4 archieven in Vlaanderen gaat het om het Universeel Bibliografisch Repertorium van Paul Otlet en Henri La Fontaine aan het Mundaneum in Bergen, de Bibliotheca Corviniana Collection en het Archief van de Internationale Solvayraden over fysica en chemie (1910-1962).
Het Repertorium bestaat uit een honderdtal kasten die
Op het 'Memory of the World' Register staan zeer uiteenlopende erfgoedparels uit alle hoeken van de wereld, waaronder tal van fraaie en historisch belangrijke codexen, bijbels en keizerlijke archieven.
Het register telt tevens talrijke dagboeken en manuscripten van persoonlijkheden gaande van Simon Bolivar tot Isaac Newton, en van Hans Christian Andersen tot Anne Frank. Er zijn bovendien een aantal opmerkelijke juridische mijlpalen zoals de Magna Carta (1215) en de Verklaring van de Rechten van de Mens (1789) opgenomen. Een reeks koloniale stukken schetsen de geschiedenis van internationale contacten zoals het scheepsjournaal van Vasco da Gama van zijn eerste reis naar India (1497-1499) of de archieven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (1602-1795) .
Het hoeft trouwens niet alleen over teksten te gaan. Ook Beethovens negende symfonie, het wandtapijt van Bayeux en de eerste films van de broers Lumière staan ingeschreven, net zoals verschillende oude kaarten zoals de Hereford Mappa Mundi. Bovendien is er ook een diversiteit aan materialen bij de verschillende informatiedragers zoals steen, been, hout, papyrus, perkament, papier of pellicule.
Op het 'Memory of the World' Register staan zeer uiteenlopende erfgoedparels uit alle hoeken van de wereld, waaronder tal van fraaie en historisch belangrijke codexen, bijbels en keizerlijke archieven.
Het register telt tevens talrijke dagboeken en manuscripten van persoonlijkheden gaande van Simon Bolivar tot Isaac Newton, en van Hans Christian Andersen tot Anne Frank.
