Van 2 tot 7 december 2024 vond de negentiende sessie van het Intergouvernementeel Comité (19.COM) van de Unesco-conventie voor de Borging van het Immaterieel Cultureel Erfgoed plaats in Asunción, Paraguay. Met zo’n 1.000 deelnemers uit 184 landen was deze jaarlijkse officiële vergadering tegelijk een groot feest van samenwerking rond levend erfgoed in de wereld, en een platform voor het bespreken van nieuwe ontwikkelingen en uitdagingen.
De feestelijke opening werd bijgewoond door president Santiago Peña, Unesco-directeur-generaal Audrey Azoulay en de Paraguayaanse minister van Cultuur, Adriana Ortiz. Tijdens haar toespraak benadrukte Azoulay hoe immaterieel erfgoed levend, relevant en van groot belang is voor de uitdagingen van vandaag.
".. deze Conventie heeft het begrip erfgoed opnieuw uitgevonden — in die mate dat we het tastbare niet langer kunnen scheiden van het ontastbare, de sites van de praktijken. Het is onze grote verantwoordelijkheid om dit erfgoed te promoten, dat — verre van louter folklore, verre van bevroren in de tijd en verwijderd van de realiteit van vandaag — zeer levendig en noodzakelijk is."
Audrey Azoulay
Unesco-lijsten: Viering van diversiteit, verbinding, vrede en duurzaamheid
Een langverwacht hoogtepunt van het Comité was natuurlijk — zoals elke editie — de inschrijving nieuwe elementen op de Unesco-lijsten voor immaterieel erfgoed. Tijdens de 19.COM sessie werden weer heel wat nominaties voor de Unesco-lijsten van het Immaterieel Cultureel Erfgoed besproken:
- 58 voordrachten besproken voor de Representatieve Lijst van het Immaterieel Erfgoed van de Mensheid.
- 2 voordrachten voor de Lijst van Immaterieel Erfgoed dat Dringend Borging Nodig Heeft.
- 3 voorstellen voor het Register van Goede Borgingspraktijken.
En voor het eerst ook: - 3 aanvragen voor het overplaatsen van elementen naar een andere Lijst.
Zo omvatten de Lijsten nu 788 erfgoedpraktijken uit 150 landen. Elk van deze praktijken verrijkt het beeld van de diversiteit aan immaterieel erfgoed wereldwijd. Enkele voorbeelden uitgelicht:
- Nieuwjaarsgebruiken in China (China)
- Vaardigheden van Parijse zinken dakdekkers en ornamentwerkers (Frankrijk)
- Pysanka (Oekraïne en Estland): De praktijk van het beschilderen van eieren met complexe patronen, een traditie die de verbinding tussen generaties symboliseert. Pysanka verschijnt sinds de start van de oorlog in Oekraïne ook vaak als teken van solidariteit in allerlei internationale initiatieven.
- Techniek van het maken van de reuzenvliegers van Santiago Sacatepéquez en Sumpango (Guatemala)
- Sake maken uit Japan (Japan)
- Nomadische migratie en aanverwante praktijken (Mongolië)
- Henna gebruiken (Algerije, Saoedi-Arabië, Bahrein, Egypte, Verenigde Arabische Emiraten, Irak, Jordanië, Koeweit, Marokko, Mauritanië, Oman, Staat Palestina, Qatar, Soedan, Tunesië, Jemen)
Daarnaast zagen we ook een aantal bestaande multinationale dossiers verder groeien en nieuwe landen verwelkomen, zoals:
- Het Nowrouz Lentefeest (Afghanistan, Azerbeidzjan, India, Islamitische Republiek Iran, Irak, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Pakistan, Tadzjikistan, Türkiye, Turkmenistan en Mongolië)
- Manueel Klokkenluiden (Spanje en Italië)
Hier kan de je alle inschijvingen op de UNESCO Lijsten uit 2024 terugvinden.
‘Connections cycle’
Dit jaar werd als "Connections"-cyclus bestempeld: de verbindende kracht van immaterieel erfgoed spreekt immers uit veel nieuwe praktijken op de Unesco-lijsten. Daarin zien we hoe erfgoedpraktijken als bruggen tussen generaties, gemeenschappen en landen fungeren. Ook de verbanden tussen immaterieel en materieel erfgoed krijgen bijzondere aandacht. Daarbij wordt benadrukt hoe fysieke ruimtes zoals historische gebouwen vaak het immaterieel erfgoed ruimte geven en ondersteunen dat hen betekenis geeft.
Verder werd de rol van erfgoed in duurzame ontwikkeling opnieuw sterk uitgelicht bij vele genomineerde praktijken. Daarmee wordt de lijn van vorige jaren doorgezet. De nominatiedossiers benadrukken hoe immaterieel erfgoed bijdraagt aan maatschappelijke veerkracht, aan onderwijs, aan natuurbehoud en aan vrede. In een wereld die steeds meer verdeeld raakt, komt erfgoed als een bindmiddel naar voren dat wederzijds respect en begrip bevordert.
Overgangsjaar
Dit jaar werd ook een overgangsjaar genoemd. Het was immers een jaar waarin we de effecten van verschillende recent besliste veranderingen in de Lijsten-systemen hebben ervaren (na de reflecties rond de omgang met de Lijsten afgelopen jaren). Zo bijvoorbeeld de nieuwe mogelijkheid om elementen van de ene naar een andere Lijst over te plaatsen, en een vereenvoudiging van de nominatieformulieren voor de Lijsten.
Nieuws van 2024: de eerste dag van het immaterieel erfgoed & de impact van AI op levend erfgoed
Er werd ook teruggeblikt op de eerste Internationale Dag van het Immaterieel Cultureel Erfgoed die in 2024 plaatsvond. Het inspireerde tientallen evenementen in alle regio’s ter wereld. Je vindt al die events samen uitgelicht op een speciale Unesco-webpagina. Ook de initiatieven vanuit Vlaanderen staan er uitgelicht, met film als rode draad en bijzondere aandacht voor jongeren en educatie.
