Unesco Vlaanderen

Unesco heeft 4.500 soorten in kaart gebracht dankzij het baanbrekende eDNA-programma

Gepubliceerd op 11/12/2024 door Unesco Platform Vlaanderen

Het baanbrekende, door Vlaanderen ondersteunde, milieu-DNA-programma van Unesco heeft bijna 4.500 mariene soorten in kaart gebracht in 21 werelderfgoedgebieden over de hele wereld. Het onderzoek leverde nieuwe belangrijke gegevens en een revolutionaire methode op voor een betere bescherming van de oceaan in een tijdperk van snelle klimaatverstoring.

Klimaatverstoring, waaronder opwarming van de oceaan, dwingt zeesoorten uit hun natuurlijke habitats en creëert een dringende behoefte om hun verspreiding beter te begrijpen en te monitoren. Unesco heeft een nieuwe gestandaardiseerde eDNA-staalnamemethode ontwikkeld om het leven in de oceaan in kaart te brengen.

Gedurende drie jaar namen mariene experts en lokale (burger)wetenschappers 500 stalen in 21 mariene werelderfgoedgebieden. Zo werden bijna 4.500 zeesoorten gedetecteerd – een indrukwekkend resultaat dat voorheen vele jaren aan onderzoekswerk en miljoenen euro zou hebben gekost. Bijna de helft van de geïdentificeerde soorten waren vissen, en omvatten ook 86 haaien- en roggensoorten, 28 zoogdiersoorten en 3 schildpadsoorten. Daarbij waren 120 soorten die op de Rode Lijst van de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) als kwetsbaar, bedreigd of ernstig bedreigd staan vermeld.

De studie stelde ook vast dat veel van deze soorten binnenkort te maken zullen krijgen met temperaturen die hun bekende tolerantiegrenzen overschrijden. Op basis van het warmste toekomstige klimaatscenario zouden tot wel 100% van de vissoorten in de bestudeerde tropische en subtropische gebieden hun huidige thermische limieten overschrijden en mogelijk met uitsterven worden bedreigd, terwijl 10-50% van de vissoorten in gematigde oceanen hun huidige thermische limieten zouden overschrijden.

Lees verder onder de foto

Een blauwdruk voor monitoring van mariene biodiversiteit

Het eDNA-programma van Unesco ontwikkelde de eerste gestandaardiseerde toepassing van eDNA-staalname om de status van mariene soorten te monitoren in hotspots voor biodiversiteit. Met één waterstaal van 1,5 liter kunnen eDNA-technieken genetische sporen van gemiddeld ongeveer 100 mariene soorten onthullen. Vergeleken met andere bestaande technologieën is het ongelooflijk betaalbaar, niet-invasief en snel – waardoor de tijd voor het verzamelen van gegevens van jaren naar slechts maanden wordt teruggebracht. Deze methode is ook extreem eenvoudig te implementeren, waardoor lokale gemeenschappen kunnen samenwerken met wetenschappers om hun kennis over de oceaan en biodiversiteit te vergroten. Meer dan 250 schoolkinderen, sommigen nog maar zes jaar oud, namen deel aan staalname-expedities onder leiding van Unesco.

Alle gegevens van het eDNA-initiatief worden systematisch geüpload naar het Ocean Biodiversity Information System (OBIS) van Unesco, een wereldwijd open-accessplatform dat ervoor zorgt dat de informatie vrij beschikbaar, vergelijkbaar en interoperabel is voor onderzoekers en besluitvormers wereldwijd.

Schaalbaar en toegankelijk model

Door geavanceerde wetenschap te combineren met burgerparticipatie, biedt de technologie van Unesco een schaalbaar en toegankelijk model dat kan worden toegepast in de meer dan 18.000 bestaande beschermde zeegebieden om de urgente uitdagingen aan te pakken waarmee de oceaan vandaag de dag wordt geconfronteerd.

De verzamelde gegevens zullen wetenschappelijk onderbouwde besluitvorming ondersteunen en landen helpen om beschermde zeegebieden beter te plannen en te beheren om zich aan te passen aan veranderende klimaten.

Het eDNA-programma van Unesco krijgt steun van het Flanders Unesco Science Trustfund (FUST) voor het wetenschappelijke luik en van het Flanders Unesco Trustfund (FUT) voor de componenten gericht op erfgoed en communicatie.