Unesco Vlaanderen

Verborgen schatten

Gepubliceerd op 22/08/1999 door Unesco Platform Vlaanderen

Beeld je een wereld in zonder legendes, waar oude verhalen over epische reizen of heroïsche veldslagen niet bestaan. Een wereld ook, zonder podiumkunsten, festivals of heilige plaatsen. Een wereld waar muzak de norm is, en iedereen in dezelfde kleren, vervaardigd uit dezelfde stof, rondloopt. Waar iedereen dezelfde taal spreekt, en we allemaal hetzelfde eten. Het zou inderdaad, een heel arme wereld zijn.

Verschillende werelden op één planeet

Sommigen zullen zeggen dat we er al in leven, en het hebben over de dominantie van de Westerse cultuur in de geglobaliseerde wereld. Maar als we het bovenlaagje, bestaande uit de vaak geciteerde clichés als cola, Big Macs en jeans, wegschrapen, vinden we nog veel verschillende werelden terug op onze zogezegd alsmaar kleiner wordende planeet, dat ene dorp.

Die verschillende werelden worden gekenmerkt door wat onder de ietwat wazige noemer "ontastbaar cultureel erfgoed" valt. Daarmee bedoelt men alle soorten van traditionele en populaire kennis, talen, orale tradities, gebruiken, muziek, dans, rituelen, festivals, traditionele geneeskunde, ambacht en architectuur.

Bron

Voor veel culturen is net dat erfgoed de bron van hun identiteit, de grondvesten en de ziel van hun samenleving. Het is zelfs de bron van waaruit hun ontwikkeling ontspringt. Zo kan de traditionele kennis heel wat bijdragen tot de bescherming van het milieu, en voor de podiumkunsten, is de traditionele culturele expressie een belangrijke bron van creativiteit en economische groei. Denk maar aan het succes die de wereldmuziek de laatste jaren geniet.

Anders dan monumenten van steen, bestaat deze vorm van erfgoed enkel bij de gratie van de mensen die hem uitdragen. Daarom is een specifiek beleid vereist om het ontastbare culturele erfgoed te bewaren en levendig te houden. "Het is geen kwestie van het 'bevriezen' van een cultuur" zegt Noriko Aikwana, directeur van UNESCO's Ontastbaar Erfgoed Sectie. "Cultuur is geen statistiek, het evolueert, en daar moeten we ons steeds bewust van blijven. We moeten ook niet persé alle traditionele en populaire culturen willen bewaren. Daarvoor overspannen ze een te groot terrein. Vergeet niet dat er ook minder fraaie culturele elementen bestaan die geen respect hebben voor mensenrechten, democratie en rechtvaardigheid."

De juiste aanpak

UNESCO's Aanbeveling voor de Bescherming van de Traditionele Cultuur en de Folklore, uit 1989, geeft richtlijnen voor het beleid omtrent de bewaring, de bescherming en de promotie van het ontastbaar erfgoed. Steeds vaker gaan er echter stemmen op, die wijzen op de noodzaak van een aanpassing van de aanbevelingen, vooral gezien de veranderingen die het einde van de Koude Oorlog met zich meebracht, zoals ondermeer de vaststelling dat steeds meer groepen terug willen grijpen naar hun oorspronkelijke culturele identiteit, maar ook de ongelofelijke technologische vooruitgang die we sindsdien kenden.

Daarom kwamen experts, die sinds 1995 op regionaal vlak onderzoek deden omtrent de materie, van 27 tot 30 juni samen in Washington om hun bevindingen voor te stellen, en hun ervaringen uit te wisselen, waaruit dan nieuwe richtlijnen kunnen worden gedistilleerd om deze uit 1989 op te frissen of te herzien. Zo'n update komt er op het juiste moment, want dezelfde krachten die de traditionele culturen dreigen te ondermijnen, kunnen ook -als ze verstandig worden aangewend- de beste middelen zijn om ze te bewaren, te beschermen en te promoten. De moderne technologie stelt ons in staat, meer dan ooit, om accurate audiovisuele opnamen te maken van culturele manifestaties, zodat ze kunnen worden doorgegeven van de ene generatie op de volgende. De moderne communicatie en het toerisme kunnen ze op grote schaal verspreiden, wat kan leiden tot internationale erkenning. Bovendien kan een dergelijke ontmoeting tussen culturen, vooral bij jongeren, leiden tot nieuwe creatieve en artistieke vormen, zoals bijvoorbeeld etno-techno, eigentijdse dansmuziek doorspekt met etnische invloeden. De globalisering van de economie, tenslotte, kan leiden naar welzijn en nieuwe kansen voor gemeenschappen met een stevig anker in het verleden, maar met een klare kijk die naar de toekomst is gericht.