Een ‘passie voor cultuur’
Toen ik mezelf als vijftienjarige moest voorstellen in de les Nederlands, zei ik vol overtuiging, zonder echt te weten wat dat echt betekende, dat ik ‘een passie voor cultuur’ had. Dat ik een kleine tien jaar later op de grootste conferentie over cultuurbeleid ter wereld zou staan, kon ik destijds natuurlijk niet voorspellen. Toch voelde mijn deelname aan MONDIACULT helemaal aan het begin van mijn mandaat als jongerenvertegenwoordiger van de VUC als een logische stap. In 2024 werkte ik tijdens mijn stage bij het Werelderfgoedcentrum van UNESCO in Parijs mee aan de voorbereidingen voor het Werelderfgoedcomité in New Delhi. Zelf naar een internationale cultuurbijeenkomst reizen liet me nu ook toe om echt in de actie te duiken en nieuwe inzichten op te pikken.
MONDIAYOUTH: een ontmoetingsruimte voor jongeren
Terwijl de andere deelnemers aan MONDIACULT aan plenaire of thematische sessies deelnamen, vond parallel de eerste editie van MONDIAYOUTH plaats, de jongerenconferentie van MONDIACULT. Met een kleine 50 jongeren van over de hele wereld werkten we toe naar een Youth Perspectives Document, dat de speerpunten voor mondiaal cultuurbeleid vanuit het oogpunt van jongeren zou samenvatten.
Om tot zo’n document te komen, werden we vanaf de eerste dag ingedeeld in debattafels. Per thematische cluster van twee thema’s discussieerden we constructief over uitdagingen en kansen. Zelf schoof ik aan bij de tafels over ‘Economy of Culture’ en ‘Cultural Rights’, en ‘Culture, Heritage and Crisis’ en ‘Culture and Climate Action’. Uit die discussies haalden rapporteurs enkele kernideeën, die ze in thematische documenten van twee bladzijden goten. Op dag twee bespraken we die documenten als groep en konden we eventuele aanvullingen doen, om uiteindelijk op dag drie tot een synthese van alle besproken thema’s te komen. Het uiteindelijke document, in speech-vorm, presenteerden we als groep tijdens de slotceremonie van de conferentie.
Wat waren dan zoal die kernideeën? Het zal niet verbazen dat er op een jongerenconferentie veel te doen was rond cultuur en onderwijs. Het is belangrijk om cultuuronderwijs en onderwijs rond cultuur in curricula op te nemen (en te waken over wie de inhoud van die curricula bepaalt), maar evengoed om alternatieve educatieve ruimtes voor kinderen en jongeren te voorzien op andere culturele ontmoetingsplekken als musea, bibliotheken, of zelfs gewoon de straat. Onder de noemer ‘Culture and Peace’ waren we het er immers over eens dat een beter begrip van je eigen culturele identiteit bijdraagt tot interculturele dialoog en duurzame vrede. Daarnaast bespraken we ook de economische kansen, of het gebrek daaraan, voor jonge makers, en de nood om de financiering van cultuurprojecten voor en door jong, opkomend talent te verduurzamen. Zeker in het licht van actuele bedreigingen — en dat zijn er wel wat. We hadden het natuurlijk veel over de klimaatcrisis, maar misschien wel nog meer over artificiële intelligentie. Die biedt weliswaar de kans om kunst op een ‘andere’ manier te gaan maken en de toegang tot cultuur te verbreden, maar bezit toch vooral het potentieel om de toekomst van jonge professionals in creatieve beroepen volledig weg te vagen.
Kansen en kanttekeningen
Ik vond het ontzettend interessant om aan de MONDIAYOUTH-discussies te kunnen deelnemen en om jongeren met diverse achtergronden te leren kennen en naar hun ervaringen binnen de culturele sector te luisteren. Dankzij het open karakter van de debattafels en groepsdiscussies kon iedereen het woord nemen. Minstens even waardevol was het feit dat we als deelnemende jongerenvertegenwoordigers niet geïsoleerd bleven, maar bij het hele conferentiegebeuren betrokken werden. We konden deelnemen aan alle side events — sommige jongeren waren zelfs spreker op zo’n side event — en maakten alle netwerkmomenten en avondactiviteiten mee. Dat maakte de hele ervaring een stuk verrijkender.
Natuurlijk stond de MONDIAYOUTH-conferentie nog in haar kinderschoenen en zijn er dus ook enkele kritische kanttekeningen te plaatsen bij het verloop ervan. Zo kun je je afvragen wie aan de jongerenconferentie deelnam, en waarom. Ik heb het dan niet uitsluitend over het overwicht aan jongeren uit Europese landen (al waren er zeker ook heel wat jongeren uit andere werelddelen aanwezig), maar ook over de relevantie van de academische en/of professionele achtergrond van de deelnemers. Jongeren uit nationale jeugdraden met veel debatervaring maar wellicht een generalistischer beeld van de noden van de cultuursector, overstemden soms de deelnemers die wel met beide voeten in de cultuurwereld stonden, zij het als kunstenaar of als cultuurwerker. Dat leidde tot een erg algemeen einddocument, waarvan ik me afvraag of jonge makers wereldwijd zich erin zouden herkennen.
Omdat dat einddocument slechts twee bladzijden mocht tellen, gingen er logischerwijs ook veel nuances verloren. Zo vond ik dat er te weinig aandacht ging naar culturele mobiliteit, bleef de tekst niet stilstaan bij de noodzaak om ontheemde kunstenaars internationaal te beschermen, en werd de link tussen klimaatbeleid en cultuur te gratuit gelegd: cultuurbeleid zou in de eerste plaats omwille van de waarde van cultuur zelf een prioriteit moeten zijn, en niet omdat cultuur ook een positieve bijdrage kan leveren binnen andere beleidsdomeinen.
20 oktober: een nabeschouwing
Van mijn deelname aan MONDIACULT onthoud ik vooral dat jongeren bij elke stap van cultuurbeleid betrokken moeten worden. Ze moeten kunnen wegen op het internationale debat, zoals op conferenties of via een expliciete vermelding in de cultuurdoelstelling die hopelijk deel zal uitmaken van de volgende SDG’s, en tegelijk centraal staan in de lokale implementatie van cultuurbeleid.
Dat inzicht deelde ik ook op 20 oktober tijdens het Symposium dat de VUC samen met Departement Cultuur, Jeugd en Media en het Fonds voor Cultuurmanagement van de UA organiseerde ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van het UNESCO-Verdrag van 2005. Ik nam er het woord over mijn deelname aan MONDIACULT en deelde mijn belangrijkste inzichten, bezorgdheden en hoopvolle ideeën met het publiek. Het gesprek over cultuur is na MONDIACULT immers nog lang niet afgelopen, maar moeten we integendeel elke dag opnieuw blijven aangaan.
Ik bedank de VUC voor de mooie kans om naar Barcelona te reizen — en in het bijzonder Lucille, Jorijn, Vera en Annick, die me tijdens mijn eerste internationale bijeenkomst erg goed ondersteund hebben en me tegelijk vrijlieten om zelf op ontdekking te gaan.
