Unesco brengt een wereldwijde dialoog op gang om een ethisch kader te ontwikkelen voor de groeiende en grotendeels ongereguleerde neurotechnologiesector, die een bedreiging kan vormen voor de mensenrechten en fundamentele vrijheden. Op 13 juli 2023 vindt een eerste internationale conferentie plaats op het hoofdkantoor van Unesco.
“Neurotechnologie kan helpen bij het oplossen van veel gezondheidsproblemen, maar het kan ook toegang krijgen tot de hersenen van mensen en deze manipuleren, en informatie produceren over onze identiteit en onze emoties. Het kan een bedreiging vormen voor onze rechten op menselijke waardigheid, vrijheid van denken en privacy. Er is dringend behoefte aan een gemeenschappelijk ethisch kader op internationaal niveau, zoals Uneso heeft gedaan voor kunstmatige intelligentie,” zegt Audrey Azoulay, directeur-generaal van Unesco.
De internationale conferentie van Unesco, die plaatsvindt op 13 juli, zal beginnen met het verkennen van het immense potentieel van neurotechnologie om neurologische problemen en mentale stoornissen op te lossen. Er zal ook worden besproken wat er moet gedaan worden om mogelijke bedreigingen voor de mensenrechten en de fundamentele vrijheden aan te pakken. Bij de dialoog zullen hoge ambtenaren, beleidsmakers, maatschappelijke organisaties, academici en vertegenwoordigers van de privésector uit alle regio's van de wereld betrokken zijn.
Basis voor een wereldwijd ethisch kader
Het uiteindelijke doel van de dialoog is het bevorderen van een beter begrip van de ethische kwesties die verband houden met neurotechnologie, en het leggen van de basis voor de ontwikkeling van het ethische kader – vergelijkbaar met de manier waarop Unesco de wereldwijde ethische kaders uitwerkte over het menselijk genoom (1997), menselijke genetische gegevens (2003) en kunstmatige intelligentie (2021).
Potentieel voor de gezondheidszorg
Neurotechnologie omvat elk soort apparaat of procedure die is ontworpen om "toegang te krijgen tot de structuur en functie van neurale systemen, deze op te volgen, te onderzoeken, te beoordelen, te manipuleren en/of na te bootsen". Neurotechnologische apparaten variëren van 'wearables', tot niet-invasieve hersencomputerinterfaces zoals robotachtige ledematen, tot hersenimplantaten die momenteel worden ontwikkeld met als doel beperkingen zoals verlamming te behandelen.
Een op de acht mensen wereldwijd leeft met een mentale of neurologische aandoening, waardoor zorggerelateerde kosten ontstaan die oplopen tot een derde van de totale gezondheidsuitgaven in ontwikkelde landen. Ook in lage- en middeninkomenslanden nemen deze lasten toe. Wereldwijd zullen deze uitgaven naar verwachting toenemen – het aantal mensen ouder dan 60 zal naar verwachting tegen 2050 verdubbelen tot 2,1 miljard (WHO 2022). Neurotechnologie heeft het enorme potentieel om het aantal sterfgevallen en beperkingen als gevolg van neurologische aandoeningen, zoals epilepsie, Alzheimer, Parkinson en beroerte, te verminderen.
Bedreiging voor de mensenrechten
Zonder ethische vangrails kunnen deze technologieën ernstige risico's met zich meebrengen, aangezien herseninformatie kan worden geraadpleegd en gemanipuleerd, wat een bedreiging vormt voor de grondrechten en fundamentele vrijheden, die centraal staan in de notie van menselijke identiteit, vrijheid van denken, privacy en geheugen. In haar in 2021 gepubliceerde rapport ‘Ethical Issues of Neurotechnology’ brengt het Internationaal Bio-ethiek Comité van Unesco deze risico's in kaart en stelt ze concrete maatregelen voor om ze aan te pakken.
Op de consumentenmarkten is veel vraag naar neurale gegevens, die de reacties en basisemoties van het individu vastleggen. In tegenstelling tot de gegevens die door sociale-mediaplatforms over ons worden verzameld, worden de meeste neurale gegevens onbewust gegenereerd, daarom kunnen we geen toestemming geven voor het gebruik ervan. Als gevoelige gegevens worden geëxtraheerd en vervolgens in verkeerde handen vallen, kan het individu schadelijke gevolgen ondervinden.
Hersen-Computer-Interfaces die worden geïmplanteerd op een moment dat een kind of tiener nog in de neurologische ontwikkeling zit, kunnen de 'normale' groei van de hersenen verstoren. Het is mogelijk in staat om jonge geesten te transformeren en hun toekomstige identiteit vorm te geven met langdurige, misschien blijvende effecten.
Geheugenmodificatietechnieken kunnen wetenschappers in staat stellen de inhoud van een herinnering te wijzigen en gebeurtenissen uit het verleden te reconstrueren. De techniek is nu afhankelijk van het gebruik van medicijnen, maar in de toekomst is het wellicht mogelijk om chips in de hersenen in te brengen. Hoewel dit gunstig kan zijn in het geval van getraumatiseerde mensen, kunnen dergelijke praktijken ook het gevoel van persoonlijke identiteit van een individu verstoren.
Mogelijk meer en nieuwe ongelijkheden
Momenteel bevindt 50% van de neurotech-bedrijven zich in de VS en 35% in Europa en het VK. Omdat neurotechnologie een nieuwe generatie van 'supermensen' zou kunnen inluiden, zou dit ongelijkheden op het vlak van onderwijs, vaardigheden, rijkdom en kansen binnen en tussen landen verder kunnen vergroten, waardoor degenen met de meest geavanceerde technologie een oneerlijk voordeel zouden krijgen.
