Waarom is dit rapport nu relevant?
Onze wereld staat op een keerpunt. We weten al dat kennis en leren de basis vormen voor vernieuwing en transformatie. Maar wereldwijde ongelijkheden – en een dringende noodzaak om opnieuw te bedenken waarom, hoe, wat, waar en wanneer we leren – betekenen dat het onderwijs zijn belofte om ons te helpen een vreedzame, rechtvaardige en duurzame toekomst vorm te geven, nog niet waarmaakt. In onze zoektocht naar groei en ontwikkeling hebben we onze natuurlijke omgeving overweldigd en ons eigen bestaan bedreigd. Vandaag gaan hoge levensstandaarden samen met gapende ongelijkheden. Steeds meer mensen zijn betrokken bij het openbare leven, maar het weefsel van het maatschappelijk middenveld en de democratie rafelt op veel plaatsen in de wereld. Snelle technologische veranderingen veranderen veel aspecten van ons leven. Toch zijn deze innovaties onvoldoende gericht op rechtvaardigheid, inclusie en democratische participatie. Daarom moeten we het onderwijs opnieuw vormgeven.
Wat is een ‘sociaal contract’ en waarom hebben we er een nieuw nodig voor het onderwijs?
Onderwijs kan worden gezien als een sociaal contract – een impliciete afspraak tussen leden van een samenleving om samen te werken voor een gedeeld voordeel. Een sociaal contract is meer dan een transactie, omdat het normen, verplichtingen en principes omvat die zowel formeel wettelijk als cultureel ingebed zijn. Uitgangspunt is een gedeelde visie op de publieke doelen van het onderwijs. In de twintigste eeuw was openbaar onderwijs in wezen gericht op het ondersteunen van nationaal burgerschap en ontwikkelingsinspanningen door middel van leerplicht voor kinderen en jongeren. Nu we echter geconfronteerd worden met ernstige risico’s voor de toekomst van de mensheid en onze planeet, moeten we het onderwijs dringend opnieuw uitvinden om deze gemeenschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden. Het nieuwe sociale contract voor onderwijs moet ons verenigen rond collectieve inspanningen en de kennis en innovatie bieden die nodig zijn om een duurzame en vreedzame toekomst vorm te geven voor iedereen, een toekomst die verankerd is in sociale, economische en ecologische rechtvaardigheid. En het moet, zoals dit rapport doet, opkomen voor de rol die leraren spelen.
Wat zijn de belangrijkste principes van dit nieuwe sociale contract?
Een nieuw sociaal contract moet voortbouwen op de brede principes die de basis vormen van mensenrechten – inclusie en rechtvaardigheid, samenwerking en solidariteit, evenals collectieve verantwoordelijkheid en onderlinge verbondenheid – en moet worden beheerst door de volgende twee fundamentele principes:
- Het recht op kwaliteitsonderwijs gedurende het hele leven waarborgen. Het moet ook het recht op informatie, cultuur en wetenschap omvatten, evenals het recht op toegang tot en bijdragen aan de ‘commons van kennis’: de collectieve kennisbronnen van de mensheid die generaties lang zijn opgebouwd en voortdurend veranderen.
- Het versterken van het onderwijs als een algemeen belang. Als gedeelde maatschappelijke onderneming bouwt onderwijs aan gemeenschappelijke doelen en stelt het individuen en gemeenschappen in staat om samen te floreren. Een nieuw sociaal contract voor onderwijs moet niet alleen zorgen voor publieke financiering van onderwijs, maar ook een maatschappelijk engagement inhouden om iedereen te betrekken bij publieke discussies over onderwijs.
Deze fundamentele principes bouwen voort op wat onderwijs de mensheid tot nu toe heeft laten bereiken en helpen ervoor te zorgen dat, terwijl we naar 2050 en daarna gaan, onderwijs toekomstige generaties in staat stelt hun toekomst opnieuw vorm te geven en hun wereld te vernieuwen.
Wat zijn enkele van de belangrijkste uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd en hoe verhouden deze zich tot het onderwijs?
Toenemende sociale en economische ongelijkheid, klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, gebruik van hulpbronnen dat de planetaire grenzen overschrijdt, democratische terugval en ontwrichtende technologische automatisering zijn de kenmerken van onze tijd. Deze meerdere overlappende crisissen en uitdagingen beperken onze individuele en collectieve mensenrechten en hebben geleid tot schade aan een groot deel van het leven op aarde. Hoewel de uitbreiding van onderwijsstelsels voor velen kansen heeft gecreëerd, blijven grote aantallen achter met onderwijs van lage kwaliteit.
Er zijn meerdere alternatieve toekomsten mogelijk en er kunnen disruptieve transformaties worden waargenomen op verschillende belangrijke gebieden:
- De planeet is in gevaar, maar de vergroening van economieën is aan de gang. Hier lopen kinderen en jongeren al voorop, roepen ze op tot zinvolle actie en trekken ze van leer tegen degenen die weigeren de urgentie van de situatie onder ogen te zien.
- In het afgelopen decennium heeft de wereld een terugval gezien in democratisch bestuur en een toename van het identiteitsgestuurde populistische sentiment. Tegelijkertijd is er een bloei van steeds actievere burgerparticipatie en activisme die wereldwijd strijden tegen discriminatie en onrecht.
- Er is een enorm transformatiepotentieel in digitale technologieën, maar we zijn er nog niet achter hoe we deze vele beloften kunnen waarmaken.
- De uitdaging om fatsoenlijk mensgericht werk te creëren, staat op het punt veel moeilijker te worden naarmate kunstmatige intelligentie (AI), automatisering en structurele transformaties werkgelegenheidslandschappen over de hele wereld hervormen. Tegelijkertijd erkennen meer mensen en gemeenschappen de waarde van zorgwerk en de vele manieren waarop economische zekerheid moet worden geboden.
Deze opkomende verstoringen hebben belangrijke gevolgen voor het onderwijs. De manieren waarop we momenteel onderwijs over de hele wereld organiseren, doen niet genoeg om te zorgen voor rechtvaardige en vreedzame samenlevingen, een gezonde planeet en gedeelde vooruitgang die iedereen ten goede komt. Sommige van onze problemen komen zelfs voort uit de manier waarop we opvoeden. Een nieuw sociaal contract voor onderwijs moet ons in staat stellen om anders te denken over leren en de relaties tussen leerlingen, docenten, kennis en de wereld.
Wat zijn de voorstellen voor onderwijsvernieuwing?
- De focus van pedagogiek moet verschuiven van leraargestuurde lessen die gericht zijn op individuele prestaties, naar de nadruk te leggen op samenwerking en solidariteit.
- Curricula zijn vaak georganiseerd als een raster van onderwerpen en moeten veranderen om ecologisch, intercultureel en interdisciplinair leren te benadrukken.
- Lesgeven moet niet langer als een individuele praktijk worden beschouwd, maar wordt verder geprofessionaliseerd als een gezamenlijke inspanning.
- Scholen zijn noodzakelijke instellingen die moeten worden beschermd. We moeten echter af van het opleggen van universele modellen. We moeten scholen, inclusief architecturen, ruimtes, tijden, tijdschema's en leerlingengroeperingen, op verschillende manieren opnieuw bedenken.
- We moeten afstappen van het idee dat onderwijs meestal plaatsvindt op scholen en op bepaalde leeftijden, en in plaats daarvan onderwijsmogelijkheden overal en voor iedereen uitbreiden.
Hoe kunnen we een nieuw sociaal contract voor het onderwijs tot stand brengen?
Grootschalige verandering en innovatie zijn mogelijk. We zullen een nieuw sociaal contract voor onderwijs bouwen door miljoenen individuele en collectieve daden - daden van moed, leiderschap, verzet, creativiteit en zorgzaamheid. Een nieuw sociaal contract moet discriminatie, marginalisering en uitsluiting overwinnen. We moeten ons inzetten voor het waarborgen van gendergelijkheid en de rechten van iedereen, ongeacht ras, etniciteit, religie, handicap, seksuele geaardheid, leeftijd of staatsburgerschap. Een massale inzet voor de sociale dialoog, voor samen denken en handelen is nodig.
- Een oproep voor onderzoek en innovatie. Een nieuw sociaal contract vereist een wereldwijd, gezamenlijk onderzoeksprogramma dat zich richt op het recht op onderwijs gedurende het hele leven. Dit programma moet het recht op onderwijs centraal stellen en aandacht hebben voor onder meer horizontaal leren en de uitwisseling van kennis over de grenzen heen. Bijdragen van iedereen zouden welkom moeten zijn – van docenten tot studenten, van academici en onderzoekscentra tot overheden en maatschappelijke organisaties.
- Een oproep tot wereldwijde solidariteit en internationale samenwerking. Een nieuw sociaal contract voor onderwijs vereist een hernieuwde inzet voor wereldwijde samenwerking ter ondersteuning van onderwijs als een gemeenschappelijk goed, gebaseerd op meer rechtvaardige samenwerking tussen statelijke en niet-statelijke actoren. De internationale gemeenschap heeft een sleutelrol te spelen bij het helpen van staten en niet-statelijke actoren om zich op één lijn te brengen rond de gedeelde doelen, normen en standaarden die nodig zijn om een nieuw sociaal contract voor onderwijs te smeden. De onderwijsbehoeften van met name asielzoekers, vluchtelingen, staatlozen en migranten moeten worden ondersteund door internationale samenwerking en het werk van mondiale instellingen.
- Universiteiten en andere instellingen voor hoger onderwijs moeten actief zijn in elk aspect van het bouwen van een nieuw sociaal contract voor onderwijs. Van het ondersteunen van onderzoek en de vooruitgang van de wetenschap tot het samenwerken met andere onderwijsinstellingen en programma's in hun gemeenschappen en over de hele wereld. Universiteiten die creatief, innovatief en toegewijd zijn aan het versterken van onderwijs als een gemeenschappelijk goed, hebben een sleutelrol te spelen in de toekomst van het onderwijs.
- Het is essentieel dat iedereen kan deelnemen aan het bouwen aan de toekomst van het onderwijs: kinderen, jongeren, ouders, leraren, onderzoekers, activisten, werkgevers, culturele en religieuze leiders. We hebben diepe, rijke en diverse culturele tradities om op voort te bouwen. Mensen hebben een grote collectieve keuzevrijheid, intelligentie en creativiteit. En we staan nu voor een serieuze keuze: doorgaan op een niet-duurzaam pad of radicaal van koers veranderen.
Dit rapport is meer een uitnodiging tot nadenken dan een blauwdruk. De vragen die zich voordoen, moeten worden opgepakt en beantwoord in gemeenschappen, in landen, op scholen, in educatieve programma's en allerlei soorten systemen – over de hele wereld. Het smeden van een nieuw sociaal contract voor onderwijs is een cruciale stap om onze toekomst samen opnieuw vorm te geven.
