Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois maakte op 13 maart 2014 de preselectie bekend van WO I-relicten die zullen worden voorgedragen als Unesco werelderfgoed. De voorstelling van de preselectie gebeurde tijdens een contactdag in Diksmuide waarop verschillende actoren zoals vertegenwoordigers uit het middenveld, experts, diverse beheerders van de militaire begraafplaatsen, politieke mandatarissen van federaal, Vlaams, provinciaal en gemeentelijk niveau talrijk aanwezig waren. Niet de gehele frontzone zal worden voorgedragen voor inschrijving op de werelderfgoedlijst van Unesco maar een goed doordachte selectie van 18 afgebakende sites.
Vlaamse strategie m.b.t. het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog
Het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog speelt een prominente rol in de herdenking van "100 jaar Groote Oorlog". Om het erfgoed van de Eerste Wereldoorlog duurzaam te verankeren, is er een strategie op vier sporen uitgewerkt. Onderzoek vormde de wetenschappelijke basis. Hierop werd een beschermingsbeleid opgestart en werden er belangrijke inspanningen geleverd om het beheer van WO I-erfgoed op vlak van restauratie, onderhoud en ontsluiting uit te werken. Het sluitstuk van deze erfgoedstrategie is het dossier dat Vlaanderen aan het voorbereiden is om de belangrijkste sites van de Eerste Wereldoorlog als werelderfgoed te laten erkennen.
De waarde van het erfgoed van de Groote Oorlog is niet exclusief voor Vlaanderen, maar universeel. Deze kandidatuur is dan ook een transnationaal dossier, waarbij Vlaanderen, Wallonië en Frankrijk samenwerken en een internationaal draagvlak uitbouwen.
Het selectieproces
Een inschrijving op de Werelderfgoedlijst dient te getuigen van uitzonderlijke universele waarde. Binnen het WO I-erfgoed dragen vooral de militaire begraafplaatsen en de monumenten voor de vermisten in de frontstreek van de Westhoek zo'n unieke betekenis uit en passen ze daarmee binnen de criteria die door Unesco zijn bepaald.
Ze zijn de getuigen van de instelling van een nieuwe dodencultus: het is de eerste maal in de geschiedenis dat alle gesneuvelden, los van rang, stand of nationaliteit, individueel worden herdacht. De stoffelijke overschotten werden individueel begraven en de namen van vermisten werden ingeschreven op monumentale herdenkingstekens.
De militaire begraafplaatsen en monumenten zijn ook uniek door de kwaliteit van hun architecturale vormgeving en landschappelijke inplanting. Ze zijn de materiële afdruk van het voormalige front. Hun hoeveelheid en concentratie geven de intensiteit en schaal van de Eerste Wereldoorlog aan. De vele nationaliteiten tonen aan hoe globaal de oorlog was.
De begraafplaatsen en monumenten voor de vermisten hebben nog steeds een actueel en levendig karakter. Er worden nog steeds gesneuvelden bijgezet. Nog steeds bezoeken duizenden uit heel de wereld de sites, al of niet op zoek naar verwanten. De sites zijn uitgegroeid tot plaatsen voor reflectie. Ze zijn eenethisch appel voor mens en maatschappij.
De selectie van militaire begraafplaatsen en monumenten voor vermisten werden verder verfijnd door ze af te wegen tegen een eigen set van criteriazoals; artistieke waarde, contextwaarde, historisch relevantie, internationale dimensie, immateriële component, diversiteit en representativiteit.
De preselectie: de 18 sites
De 18 sites die aan bovenstaande criteria voldoen, zijn gespreid over de Westhoek en vormen een afspiegeling van de aanwezigheid van de WO I-erfgoed in zijn geheel. Door de focus op dit reeds beschermd erfgoed is de impact op de omgeving beperkt. De opname op de Werelderfgoedlijst houdt immers geen enkele bijkomende bescherming in maar is louter een erkenning, een kwaliteitslabel.
De preselectie bevat de volgende sites:
Nieuwpoort
1. Monument voor de vermisten Nieuport Memorial
Diksmuide
2. Duitse militaire begraafplaats Vladslo
3. Crypte van de Ijzertoren
Alveringem
4. Belgische militaire begraafplaats Oeren
Houthulst
5. Belgische militaire begraafplaats Houthulst
Langemark-Poelkapelle
6. Duitse militair begraafplaats Langemark
7. Canadees monument The Brooding Soldier
Zonnebeke
8. Gemenebest militaire begraafplaats Tyne Cot cemetery
9. Cluster van Gemenebest militaire begraafplaats Doelbos
Ieper
10. Gemenebest militaire begraafplaats Essex Farm cemetery
11. Cluster van Gemenebest militaire begraafplaatsen Pilkem
12. Monument voor de vermisten Menin Gate
13. Gemenebest militaire begraafplaats Bedford House cemetery
14. Cluster van Gemenebest militaire begraafplaatsen Palingbeek
Heuvelland
15. Cluster van militaire begraafplaatsen Kemmelberg
16. Cluster van Gemenebest militaire begraafplaatsen Spanbroekmolen
Mesen
17. Iers monument Island of Ireland Peace Tower
Poperinge
18. Gemenebest militaire begraafplaats Lijssenthoek mil. cemetery
Vervolgtraject
De preselectie dient als basis om het debat aan te gaan met een veelheid van betrokken actoren op internationaal, nationaal, Vlaams en lokaal niveau. Na deze contactdag volgt een informatieronde waarbij aan de betrokken actoren het dossier bijkomend gedetailleerd besproken zal worden. Het overleg moet resulteren tot een op alle niveaus gedragen definitieve selectie, tot verdere afbakening van kern- en bufferzones en tot het opzetten van een integraal beheer voor het geheel van sites.
Als alles verder volgens plan verloopt, dient ons land, samen met Frankrijk, in het voorjaar van 2016 een nominatiedossier in bij Unesco. Vervolgens wordt dit dossier onderzocht door ICOMOS, de Internationale Raad voor Monumenten en Sites. Deze internationale ngo formuleert een wetenschappelijk advies voor het Werelderfgoedcomité van Unesco. Dit advies wordt in het najaar van 2016 verwacht. In de zomer van 2017 zal het Werelderfgoedcomité zich officieel uitspreken over het dossier tijdens zijn jaarlijkse vergadering.
