In 2024 start het Internationaal Decennium van Wetenschappen voor Duurzame Ontwikkeling met Unesco als gangmaker. Bedoeling is om alle wetenschappen nauwer te laten samenwerken aan oplossingen voor grote uitdagingen waar we allemaal voor staan, beleid steviger wetenschappelijk te onderbouwen en het vertrouwen in wetenschappen te vergroten.
Er is geen tijd te verliezen. Halverwege de weg om de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen tegen 2030 te bereiken, is het oordeel geveld: de wereld ligt niet op koers om ook maar één van deze doelstellingen te bereiken.
Om tegen 2030 universele dekking voor veilig drinkwater, sanitaire voorzieningen en hygiëne te bereiken, zou het huidige tempo van de vooruitgang moeten verviervoudigen, aldus het Sustainable Development Report (2022) van de Verenigde Naties. Voor minstens 3 miljard mensen is de kwaliteit van het water waarvan zij afhankelijk zijn onbekend vanwege gebrek aan monitoring.
De ontwrichting van het klimaat neemt toe, nu droogtes, overstromingen, stormen en andere weersgerelateerde gevaren steeds vaker voorkomen en ernstiger worden. “We stevenen af op een opwarming van de aarde met 3°C als we doorgaan met het huidige beleid”, staat te lezen in het Gap Report van het VN-Milieuprogramma. Het uitfaseren van fossiele brandstoffen en het vervangen ervan door duurzamere energiebronnen zal zonder wetenschap onmogelijk zijn.
Meer in het algemeen zijn de huidige productie- en consumptiemodellen niet duurzaam. Plastic en elektronisch afval zijn alomtegenwoordig. Ruim de helft van de elementen in de gemiddelde smartphone wordt steeds schaarser. Duurzame oplossingen zoals batterijaangedreven voertuigen, zonnepanelen en windturbines zijn op zichzelf rijk aan zeldzame aardmetalen, die per definitie schaars zijn. We zullen wetenschap nodig hebben om de efficiëntie te vergroten en duurzamere nieuwe materialen te ontwikkelen.
Er is behoefte aan gedegen beleid, gedegen wetenschap en solide ondersteuning
Het oplossen van deze en andere uitdagingen zal een gedegen beleid, gedegen wetenschap en solide publieke steun vereisen. Dat is in een notendop het doel van het Internationale Decennium van Wetenschappen voor Duurzame Ontwikkeling, om een pact tussen wetenschap en samenleving te ontwikkelen, waarin elke partij erkent dat zij de ander nodig heeft om te kunnen gedijen. Te vaak knijpen beleid en onderzoek de ogen dicht voor urgente maatschappelijke uitdagingen, zoals chemische vervuiling, slechte waterkwaliteit of klimaatgevoelige gewassen. Duurzaamheidswetenschap is geen prioriteit op mondiaal niveau, zoals blijkt uit het UNESCO Science Report. Deze verwaarlozing van maatschappelijke behoeften ondermijnt het vertrouwen in de wetenschap.
We moeten een nieuw sociaal contract voor de wetenschap schrijven als we de angstaanjagende crises waarmee we worden geconfronteerd, zoals klimaatverstoring, verlies aan biodiversiteit, uitputting van hulpbronnen en sociaal-economische ongelijkheid, willen verzachten. Dat betekent dat beleid en onderzoek op één lijn moeten worden gebracht, zodat beide in dezelfde strategische richting wijzen, richting duurzame ontwikkeling. Tegelijkertijd moeten we de wetenschap demystificeren door mondiale wetenschappelijke geletterdheid te bevorderen. Een samenleving die de wetenschap begrijpt, zal eerder het potentieel ervan onderkennen – en de beperkingen ervan aanvaarden.
Een meer transdisciplinaire benadering van probleemoplossing
De geschiedenis van de mensheid is rijk aan voorbeelden van hoe het oplossen van het ene probleem onbedoeld een ander probleem creëerde. Dat komt omdat we de neiging hebben de complexiteit van het oplossen van problemen te onderschatten. Deze kortzichtigheid kan worden overwonnen door een probleem vanuit verschillende invalshoeken te bekijken, dat wil zeggen door specialisten uit verschillende disciplines te betrekken bij het oplossen van problemen. Tijdens de Covid-19-pandemie groepeerden effectieve wetenschappelijke adviesorganen specialisten uit verschillende disciplines, zoals virologen, datawetenschappers, wiskundigen, economen en psychologen. In het verleden zijn perspectieven uit de sociale en geesteswetenschappen maar al te vaak over het hoofd gezien, ondanks de realiteit dat menselijk gedrag en sociologische dimensies de sleutel zijn tot succesvolle besluitvorming. Eén van de doelstellingen van het decennium zal zijn het bevorderen van een meer transdisciplinaire benadering van het oplossen van problemen.
Het brede mandaat van Unesco, dat basiswetenschappen, techniek, wetenschapsbeleid, milieuwetenschappen, sociale en menswetenschappen, onderwijs, communicatie en cultuur omvat, maakt het tot een ideale broedplaats voor dit soort transdisciplinaire benaderingen.
“Het is onze hoop,” zegt natuurkundige Amal Kasry, hoofd van de afdeling Onderzoek, Innovatie, Basiswetenschappen en Techniek bij Unesco, “dat de samenleving, gewapend met beter beleid en een grotere wetenschappelijke geletterdheid, tegen het einde van het decennium beter in staat zal zijn om de kracht van wetenschappelijke kennis, innovatie en samenwerking te benutten om de meest urgente problemen van de wereld aan te pakken. En we verwachten dat de wetenschap deze groeiende steun zal hebben gebruikt om haar inspanningen te verdubbelen om een betere toekomst voor mens en planeet veilig te stellen.”
