Er worden bijna 6.000 talen gesproken in de wereld, maar gemiddeld sterft er één per maand uit. Dat verlies ligt aan de basis van de Internationale Dag van de Moedertaal, die op initiatief van de Algemene Vergadering van de UNESCO voor het eerst op 21 februari werd gevierd. "Talen vormen niet alleen een wezenlijk onderdeel van het cultureel erfgoed van de mensheid, ze zijn ook een onweerlegbare uiting van de menselijke creativiteit in al haar diversiteit," aldus Koïchuro Matsuura, Directeur-Generaal van de UNESCO. "Ze getuigen van de verbazingwekkende menselijke capaciteit om te communiceren, waar te nemen en te redeneren. Ze zijn een spiegel van de samenleving waarin ze ontstonden en dragen de geschiedenis van die samenleving in zich mee." Het beschermen van onze talen is een belangrijke taak en het voornaamste doel van het nieuwe UNESCO Pericles project. Daarnaast beoogt het project om buurlanden beter met elkaar te leren communiceren.
Nieuw
Pericles is een experimenteel programma dat de interesse van jonge mensen voor de cultuur van hun buurlanden wil aanwakkeren vertrekkende vanuit de natuurlijke omgeving en het culturele erfgoed. De officiële lancering is voorzien aan het einde van het jaar, op de vooravond van het Europees Jaar van de Talen, 2001.
Drijvende kracht achter het programma, is Joseph Poth, het hoofd van UNESCO's Talen Divisie. Hij wil "aangrenzende talen in het onderwijs promoten en de huidige notie van één dominante internationale taal, die inhoudt dat er één dominant volk en één dominante cultuur zou zijn, vervangen door het idee van aangrenzende talen, steunend op historische, geografische en culturele banden tussen volkeren."
Betrokkenheid
Bedoeling is schoolboeken te ontwikkelen in de talen die over de grens van een land gesproken worden, die in combinatie met groepsspellen, leerlingen moeten aanmoedigen om met elkaar te spreken in de taal van hun buren, zodat ze er emotioneel en materieel bij verbonden geraken.
De eerste twee jaar durende experimentele fase van het programma zal van start gaan in het grensgebied tussen Frankrijk, België, Duitsland en Luxemburg. Het idee groeide door de vervuiling van de Moezel, een rivier die door Frankrijk, Luxemburg en Duitsland loopt. "Om het probleem op te lossen, moesten de mensen die aan de grens wonen met elkaar samenwerken," zegt Poth. "Dus moesten ze ook met elkaar praten." Pericles steunt ook op een onderzoek van 115 jobadvertenties in Luxemburg, dat uitwees dat de gevraagde talen het Luxemburgs, en daarnaast het Frans en het Duits waren. Enkel als er vier talen vereist waren, was er sprake van het Engels.
Mobiliteit
"Dit bewijs dat aangrenzende talen de jobmobiliteit bevorderen," zegt Poth. "De mensen zien in dat in grensstreken -tussen Luxemburg, Frankrijk en Duitsland, bijvoorbeeld- de gebruikte talen, die van de omliggende landen zijn. Luxemburgs-Franse tweetaligheid was in de helft van de gevallen vereist. Het Engels opent ook deuren, maar lang niet naar alle jobs. Het is nodig voor internationale organisaties en in de bankwereld, en uiteraard in Engelssprekende landen, maar in andere (grens)streken, spreken 98% van de zakenmensen, arbeiders, bedienden en ondernemers de plaatselijke talen.
De situatie geldt voor de ganse wereld. In Argentinië kom je een stuk verder met Spaans of Portugees dan met een andere internationale taal. In Haïti heb je nood aan Creools, Frans en Spaans. In Afrika reageerden ouders afwijzend op onderwijs in nationale talen, want ze zagen weinig nut in taalonderwijs omdat het niet onmiddellijk tot een diploma leidt. Maar dergelijk "verzet" neemt af. "Vooral," aldus Poth, "omdat het bewezen is dat je gemakkelijker een nieuwe taal aanleert als je je moedertaal goed meester bent."
Lokaal
Hoewel recente trends als de globalisering en de groei van multinationals nauw worden gelinkt aan het Engels, wijst Poth er op dat "zelfs de grote firma's de plaatselijke taal moeten leren. Als je auto's maakt, dan spreek je best ook de taal van de mensen die er mee rijden. Je verkoopsafdeling moet de klanten in hun eigen taal aanspreken."
Om te beslissen welke nationale taal in grensstreken moet worden onderwezen, raadt de UNESCO aan om een soort maatstaf te ontwikkelen, waarbij rekening wordt gehouden met hoeveel mensen de taal spreken, welke banden ze heeft met andere nationale talen, het niveau van het linguïstische onderzoek dat gedaan werd en het nut ervan voor het onderwijs, de beschikbaarheid en de kwaliteit van het lesmateriaal in de taal, de etnische betekenis ervan en of de taal ook in andere landen wordt gesproken. Deze criteria kunnen per land enigszins verschillen, omdat sommige regeringen kunnen opteren voor meer politieke criteria.
Pericles wil de identiteit van een volk beschermen, door haar bedreigd linguïstisch erfgoed te bewaren. Voor de tweede fase van het project wordt de mogelijkheid onderzocht om een en ander op te zetten voor Oost Europa, met betrekking tot Oekraïne, Rusland, Moldavië en Roemenië. Ook Slovenië, Spanje en Portugal worden overwogen.
