Dit nummer van The Unesco Courier kijkt naar de snelle vooruitgang op het gebied van de neurowetenschap en naar de ethische vraagstukken die eruit voortvloeien.
Wie had kunnen bedenken dat het ooit mogelijk zou zijn om valse herinneringen in de hersenen van een dier te implanteren, of om een tekst naar een computer te dicteren door alleen maar te denken? Dit is geen sciencefiction maar de realiteit – en de technologische revolutie is nog maar net begonnen.
Deze vooruitgang is veelbelovend, bijvoorbeeld om behandelingen te vinden voor mentale of neurologische aandoeningen, of om een totaal verlamde patiënt de mogelijkheid geven om te communiceren of weer wat mobiliteit te krijgen.
Maar de ethische vragen die de neurowetenschap oproept, zijn minstens even groot als de hoop die ze biedt. Dit geldt des te meer omdat het scala aan toepassingen veel verder reikt dan de medische sector – met inbegrip van marketing, onderwijs en zelfs videogames.
Voor zover het mogelijk wordt om hersengegevens te lezen en te verzenden, wordt de kwestie van de exploitatie van deze gegevens voor commerciële of kwaadaardige doeleinden acuut. Het risico bestaat dat deze technologieën worden gebruikt om onze meest persoonlijke gedachten te controleren, te manipuleren of zelfs te wijzigen.
Dit komt omdat neurowetenschap de bijzonderheid heeft van directe interactie met de hersenen – dat wil zeggen, met het deel van onszelf dat de basis vormt van de menselijke identiteit, vrijheid van denken, vrije wil en privacy.
Hoewel er wetten zijn om privacy en consumentenrechten te beschermen, zijn de specifieke bedreigingen met betrekking tot neurowetenschap niet wettelijk vastgelegd. Conventies en verdragen ter bescherming van de mensenrechten hebben geen betrekking op bepaalde gebieden zoals de bescherming van de vrije wil of mentale privacy. Met uitzondering van sommige landen – met name Chili en enkele andere – zijn er maar weinig begonnen met het versterken van hun juridische arsenaal om de “neurorechten” van burgers te beschermen.
Het is daarom dringend noodzakelijk waarborgen in te voeren om deze lacunes op te vullen en de effectieve bescherming van burgers tegen het mogelijke gebruik van hun hersengegevens te garanderen. Dat is wat het Internationaal Bio-ethiek Comité aanbeveelt in zijn laatste rapport. Daarom trekt Unesco binnen het systeem van de Verenigde Naties het debat op gang om een globaal kader te ontwikkelen over hoe om te gaan met neurotechnologieën.
