50 jaar strijd tegen illegale handel in cultuurgoederen: waar staan we en waar moeten we heen?
Dit nummer van The Unesco Courier staat in het teken van de 50ste verjaardag van de Conventie ter voorkoming van de illegale in-, uit- en doorvoer van cultuurgoederen. De Unesco-conventie van 1970 is meer dan ooit relevant want de illegale kunsthandel is qua volume de derde grootste, na drugs en wapens.
Dit voorjaar bracht de COVID-19-pandemie de hele wereld tot stilstand. Maar de illegale handel in cultuurgoederen is niet gestopt. Integendeel. Malafide handelaars in cultuurgoederen profiteerden van de verminderde beveiliging op archeologische sites en musea om ongestraft illegale opgravingen te doen en diefstallen te plegen.
Grote markt voor gestolen cultuurgoederen
Cijfers bewijzen het: de aantrekkingskracht voor mozaïeken, urnen, sculpturen, beeldjes of oude manuscripten is nog nooit zo groot geweest. De druk van deze vraag heeft de illegale markt voor kunstwerken en oudheden aangewakkerd. De handel verloopt grotendeels online – via platforms die vaak weinig aandacht besteden aan de oorspronkelijke herkomst van de objecten.
Wat ook meespeelt is dat criminele en terroristische organisaties brood zien in de illegale handel in cultuurgoederen om hun activiteiten mee te financieren of inkomsten wit te wassen. Terreurgroep IS organiseert sinds 2014 plunderingen op quasi industriële schaal op archeologische sites en in musea in Syrië en Irak.
Nieuwe inspanningen nodig
In een halve eeuw is er veel bereikt om preventieve wetten te ontwikkelen, professionals op te leiden, internationale samenwerking te versterken en de terugkeer van gestolen of illegaal uitgevoerde werken te regelen. Er is ook meer bewustzijn over de culturele, morele en materiële schade die illegale handel in cultuurgoederen veroorzaakt. En de Verenigde Naties beschouwen het als een oorlogsmisdaad in conflictgebieden.
Tegenover de goede resultaten, staan een aantal uitdagingen: de moeilijkheid om de online-handel te beteugelen, de zwakke straffen voor daders en de kwetsbaarheid van de getroffen gebieden. Alleen een doorgedreven internationale samenwerking kan daar iets aan doen.
