Als Vlaams denk- en doe-instrument van UNESCO en bruggenbouwer binnen de brede Vlaamse samenleving biedt de Vlaamse UNESCO Commissie via haar kanalen graag een platform voor discussies over UNESCO-thema's. Hieronder lees je de position paper over Volwasseneducatie door UNESCO-leerstoelhouder Maurice de Greef. In het verleden publiceerden de VUC en de leerstoel ook al een gezamenlijk advies rond hetzelfde thema.
Volwasseneneducatie: Meest renderende sector voor de kwetsbare inwoner
Door Prof. Dr. Maurice de Greef
(Leerstoelhouder UNESCO-leerstoel Volwasseneneducatie, Vrije Universiteit Brussel)
Eén van de 17 Sustainable Development Goals die UNESCO omarmt, is ‘Quality Education’. Hiermee heeft ze de ambitie dat iedereen kwalitatief goed onderwijs moet krijgen om zichzelf duurzaam te kunnen ontwikkelen en zijn of haar leven te kunnen verbeteren (United Nations, 2024). Dus ook volwassenen. Er zijn veel inwoners die pas op latere leeftijd de mogelijkheid krijgen om aan kwalitatief onderwijs te kunnen deelnemen. Als iemand in zijn of haar jeugd deze kans niet heeft gehad, moet dit alsnog mogelijk zijn op latere leeftijd. Daarom hebben de lidstaten van de UNESCO in 2015 afspraken gemaakt om zich samen in te zetten voor een sterke infrastructuur van volwasseneneducatie. In deze ‘Recommendation on Adult Learning and Education’ hebben de lidstaten afgesproken dat er in elk land een goed stelsel van volwasseneneducatie moet zijn (UNESCO, 2016). Met name voor de kwetsbare groepen in onze samenleving moet die ruimte er zijn. Het huidige debat over volwasseneneducatie stelt dat momenteel ter discussie. Vraag is of dat terecht is gezien de sterke resultaten van de sector en haar huidige goede toegankelijkheid voor juist onze inwoners die het zo hard nodig hebben.
Sector met de beste resultaten voor kwetsbare inwoners
Volwassenen hebben verschillende redenen om (weer) te gaan leren. Het PIAAC onderzoek (OECD, 2012) geeft aan dat het leren van volwassenen kan plaatsvinden in de contexten werk, leven en leren. De context leven behelst leren in het kader van de thema’s: thuis en familie, gezondheid en veiligheid, betalingsverkeer, ontspanning en recreatie en samenleving en burgerschap. Dat betekent in feite dat mensen leren hoe zij hun kinderen beter kunnen opvoeden, een gezonder leven kunnen leiden, hun bankzaken beter kunnen regelen, leren deel te nemen aan bijvoorbeeld sportactiviteiten- en wijkactiviteiten of leren goede contacten te leggen met bijvoorbeeld de buren. Oftewel alles wat onze huidige maatschappij momenteel van onze inwoners vraagt. Onderzoek laat zien dat kwetsbare volwassenen via onderwijs zich kunnen ontwikkelen en zij ook concrete resultaten bereiken.
Grootschalig onderzoek onder deelnemers in de volwasseneneducatie in Vlaanderen toont aan dat vrijwel alle deelnemers vooruitgang boeken op één van de bovengenoemde gebieden. Maar liefst 92.4% van de Vlaamse deelnemers ervaart leersucces op een bepaald gebied (De Greef & De Haan, 2024). Dus de leertrajecten zijn vrijwel voor iedereen succesvol te noemen. Een groot aantal van de deelnemers verwerft betere basisvaardigheden en krijgt een betere plek in de samenleving na deelname aan trajecten van volwasseneneducatie. Daarnaast ervaart een groot deel van de groep een verbetering van hun gezondheid en krijgt een deel een betere arbeidsmarktpositie. Dat zijn resultaten die in andere sectoren zelden tot niet worden bereikt. Dit houdt namelijk in dat de huidige sector vrijwel effectief is voor iedereen die actief deelneemt aan een leertraject. Op basis hiervan kan de Vlaamse volwasseneneducatie met recht als één van de meest succesvolle interventies worden gezien voor onze kwetsbare inwoners.
Volwasseneneducatie levert geld op
Vraag is of deze trajecten volwasseneneducatie wel renderen. Steeds vaker vraagt men zich af of interventies in het sociaal domein de maatschappij niet teveel geld kosten. Als we een euro investeren in de volwasseneneducatie is de vraag of we wel iets terugkrijgen. Heeft het zin? Dat is wel degelijk het geval. Onderzoek onder diverse groepen deelnemers laat zien dat volwasseneneducatie zeer renderend is. Voor deze groep inwoners levert volwasseneneducatie meer op dan vergelijkbare interventies. Eerder onderzoek laat zien dat als taalvaardigheden toenemen de gezondheidszorgkosten afnemen, omdat men eerder dingen zelf kan regelen en men minder vaak de huisarts of het ziekenhuis bezoekt (Groot en Maassen van den Brink, 2006). Ook neemt het brutoloon toe, omdat de arbeidsproductiviteit stijgt (Houtkoop et al., 2012). Daarnaast nemen werkloosheid en het gebruik van uitkeringen af en stijgen de belastinginkomsten (Groot en Maassen van den Brink, 2006). Grootschalig onderzoek onder deelnemers toont aan dat de gemiddelde maatschappelijke opbrengst bij een aantal van 1000 deelnemers circa €7.193.000,- is (PwC, 2015). De maatschappelijke baten zijn dus groter dan de gerealiseerde investeringen. De trajecten kunnen als renderend worden beschouwd. Investeringen in de volwasseneneducatie worden dus terugverdiend en die financiën komen ten goede aan diverse sectoren in het sociaal domein.
Verhoging van de kosten in de volwasseneneducatie is een non-discussie
Het maatschappelijk debat over verhoging van de kosten voor deelname in de volwasseneneducatie is een non-discussie. In de meeste gevallen treft het enkel de kwetsbare inwoners die het niet zelf kunnen betalen en juist deze groep heeft deze interventie zo hard nodig. Zij hebben tijdens het reguliere onderwijs de kans niet gehad. Als men de kosten in de volwasseneneducatie verhoogt, zullen minder inwoners deelnemen die het nodig hebben. Waarschijnlijk zijn dat de mensen met de meeste kosten in de gezondheidszorg en minder mogelijkheden om actief deel te nemen aan het arbeidsproces. Minder deelnemers zorgt gezien de eerdergenoemde onderzoeken voor minder baten in het sociaal domein. Oftewel verhoging van kosten of bezuinigingen op de volwasseneneducatie zorgt voor een toename in de kosten op zorg en arbeid, omdat volwasseneneducatie juist rendeert. Laten we in deze tijden juist interventies omarmen die hogere kosten voorkomen. Dat zorgt voor een gezonde economie, maar daarnaast ook voor gezonde en actieve burgers die een fijne plek in de samenleving hebben en een baan kunnen vinden die zij ambiëren. Want zoals UNESCO het in 2015 heeft vastgelegd met alle lidstaten: elk mens heeft recht op kwalitatief goed onderwijs en daarmee een kans op ontwikkeling om ook in Vlaanderen een fijne plek te kunnen vinden voor leven en werk.
Referenties
De Greef, M. (2017). Trajecten afdeling Educatie Koning Willem I College zorgen voor maatschappelijk rendement in de regio ’s-Hertogenbosch. ‘s-Hertogenbosch: Artéduc.
De Greef, M. & De Haan, M. (2024). Impact van de volwasseneneducatie op sociale inclusie in Vlaanderen: Kwantitatief onderzoek naar de impact van de volwasseneneducatie. Brussel: Vrije Universiteit Brussel.
Groot, W. & Maassen van den Brink, H. (2006). Stil vermogen: een onderzoek naar de maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid. Den Haag: Stichting Lezen & Schrijven.
Houtkoop, W., Allen, J., Buisman, M., Fouarge, D. & Van der velden, R. (2012). Kernvaardigheden in Nederland. ’s-Hertogenbosch: Expertisecentrum beroepsonderwijs.
OECD. (2012). Literacy, Numeracy and Problem Solving in Technology-Rich Environments: Framework for the OECD Survey of Adult Skills. Paris: OECD Publishing.
PwC. (2015). Het rendement van taaltrajecten: casus gemeente Amsterdam. Amsterdam: PwC.
UNESCO. (2016). Recommendation on Adult Learning and Education. Paris: UNESCO.
United Nations. (2024). Take Action for the Sustainable Development Goals. Retrieved: 12-02-2024. <https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/>.
